Cztery strony Wielkanocy

Wszystkie państwa świętują – jednak każde na swój sposób – wedle własnej tradycji. Okazuje się, że wielkanocny zając nie jest tak popularny, jak mogłoby nam się wydawać, a jajka mogą być wyłącznie czekoladowe. Cztery kraje i cztery odmienne tradycje. Sprawdźcie, czym się różnią, a w czym są podobne święta wielkanocne we Włoszech, Anglii, Brazylii i Szwecji!

Włoska Pasqua

„Natale con i tuoi, Pasqua con chi vuoi”, czyli  „Boże Narodzenie z rodziną, a Wielkanoc z kim chcesz”. To włoskie powiedzenie najlepiej odzwierciedla charakter świąt wielkanocnych w tym kraju. Przysłowie odnosi się do Pasquetty, czyli poniedziałku wielkanocnego. Święta przypadają na pierwszy dzień wiosny, więc piękna pogoda zachęca do spędzenia czasu na świeżym powietrzu. Włoska Pasquetta przypomina bardziej naszą polską majówkę niż śmigus-dyngus. Włosi chętnie spędzają wielkanocny poniedziałek z przyjaciółmi, ale oblewają się wodą.

Z kolei w niedzielę spotykają się z rodziną. Ta tradycja zachowała się najbardziej w południowej części kraju. Podczas uczty na stołach musi pojawić się baranina, jagnięcina oraz jajka, które symbolizują ofiarę i życie. Na darmo można szukać tutaj kolorowych pisanek lub kraszanek. We Włoszech są to duże, czekoladowe jajka z niespodzianką w środku. Znajdują się tam zabawki dla dzieci lub też różnego rodzaju prezenty, którymi obdarowuje się również dorosłych.

Na stole Wielkanocnym nie brakuje także innych słodkości. Bardzo charakterystycznym deserem jest gołębica wielkanocna, czyli Colomba. Jest to ciasto, które przypomina naszą polską babkę, puszystą i z bakaliami. Ma ona jednak kształt leżącej gołębicy, co jest symbolem pokoju i miłości. Istnieje wiele legend dotyczących powstania wielkanocnej gołębicy. Jedna z ciekawszych i najbardziej znanych głosi, że pierwszy raz ciasto zostało upieczone przez ubogiego cukiernika z Pawii. Mężczyzna chciał, aby w jego mieście, które było w stanie wojny, zapanował pokój. Tak też się stało. Król Alboino, który chciał przejąć Pawię, po otrzymaniu ciasta wzruszył się i zrezygnował ze swoich zamiarów.

Colomba od XX wieku jest nieodłącznym elementem włoskiej Wielkanocy.

Angielskie Easter

Współczesna Anglia słynie ze swojego laickiego podejścia do Wielkanocy. Podczas czterech wolnych dni Brytyjczycy jeżdżą na zakupy, organizują wyjazdy za miasto lub po prostu spędzają czas w parkach. Do wyjątkowych tradycji kraju należy rozdawanie pensów przed Królową w Wielki Piątek. Monety są specjalnie wybijane na tę okazję, a jest ich tyle, ile lat ma królowa. Nie dziwi zatem fakt, że dzień ten nazwano „Good Friday” (Dobry Piątek). Sobota natomiast jest czasem ulicznych festiwali. Występy zespołów ludowych cieszą się tutaj niezwykłą popularnością.

Wyjątkowym Wielkanocnym zwyczajem jest tzw. Egg Rolling (praktykowane również w USA). Jest to zabawa polegająca na toczeniu jajek – osoba, której jajko dotrze do mety najszybciej z nietkniętą skorupką, wygrywa. Kolejną grą przewidzianą na niedzielny poranek jest „Egg hunt”, czyli polowanie na czekoladowe jajka. Dorośli chowają w ogrodach słodycze, a dziecko któremu uda się znaleźć najwięcej łakoci, zostaje zwycięzcą. Dyngusa się tutaj nie obchodzi, ale miłośnicy czekolady nie mogą narzekać. Świąteczny poniedziałek choć teoretycznie jest dniem wolnym od pracy, rozpoczyna sezon wielkich wyprzedaży, dlatego mieszkańcy tłumnie udają się na zakupy.

Co ciekawe, Wielkanoc na Wyspach świętowano jeszcze przed nastaniem chrześcijaństwa. Święta te nawiązywały do pożegnania zimy i powitania wiosny. Nazwa „Easter” pochodzi od bogini wiosny Eostre, która symbolizowała szczęście i płodność. Towarzyszącym jej zwierzęciem był zając – od zawsze kojarzony z wiosną i urodzajem.

Brazylijska Pascoa

Brazylia to kraj katolicki, oczywisty jest zatem fakt, że hucznie obchodzą najważniejsze święto tej religii. Jak na południowców przystało, Wielkanoc jest o wiele radośniejsza niż w polskiej tradycji. Znana w Brazylii jako Pascoa, rozpoczyna się tutejszą jesienią. Poprzedza ją Wielki Tydzień, który zaczyna się zaraz po największym na świecie karnawale. Sam karnawał jest elementem Wielkanocy, bo dzięki niemu mieszkańcy mają się wybawić, najeść oraz napić przed postem.

Brazylijczycy znani są z zamiłowania do tradycji, dlatego w czasie postu restrykcyjnie przestrzegają zasady niejedzenia mięsa przez cały okres jego trwania.  Jest to również czas rytuałów −  mieszkańcy zaplatają liście palmy w kształt krzyża, a następnie święcą je w kościołach. Bardzo ważne jest oddanie czci symbolom natury. Popularny kwiat Macela, który zakwita tylko podczas Wielkiego Postu święcony jest przez kapłanów w Niedzielę Palmową. Wierzy się, że ma on wówczas właściwości lecznicze.

W czasie świąt Brazylijczycy nie kryją radości. Widać to szczególnie podczas parad czy festiwali. Największym z nich jest przedstawienie w Nova Jerusalem w stanie Pernambuco. W Wielki Piątek wystawiane jest tam Misterium Męki Pańskiej. To jedna z największych sztuk teatralnych na świecie. Bierze w niej udział około 500 aktorów. Bardzo popularna jest również tradycja zwana malhaçăo de Judas. Polega ona na tym, iż w publicznych miejscach umieszczone są kukły Judasza, na których przechodnie w dowolny sposób mogą wyładować swoje emocje. Niekiedy nawet kukły są ceremonialnie palone.

Narodową potrawą wielkanocna są Pacoca, czyli słodkie cukierki – wytwarzane z ugniecionych orzechów ziemnych. Na stole nie może zabraknąć również Easter Ring Cake, który jest odpowiednikiem naszej drożdżowej baby, tyle że w kształcie pierścienia.

Szwedzka Påsk

Szwedzka Wielkanoc nie ma tak uroczystej symboliki jak w krajach Europy Zachodniej. Tradycje w tym państwie sięgają stuleci.

Obrządek rozpoczyna się w Wielki Piątek. Jest to dzień wolny od pracy i postu. Mimo to Szwedzi zachowują wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych. Na ich stołach królują wtedy ryby, przede wszystkim łosoś i śledź. Wielka Sobota (Påsk lördag) jest najważniejszym dniem podczas obchodów świąt. Wtedy do dzieci przychodzi wielkanocny zajączek, który przynosi kartonowe jajo wypchane słodyczami. Poza tym na Szwedów czekają m.in. jajka i pieczona jagnięcina z pieczonymi ziemniakami.

Tak jak w Polsce jajka są ozdabiane. W tym celu najczęściej używa się łupin cebuli, kłosów zbóż. Gałęzie brzóz są ozdabiane koralikami lub piórkami. Kolorowe witki mają szybciej zaprosić wiosnę do tego zimnego kraju. Dawniej w Wielki Piątek gałęzie służyły do chłostania rodziny. Obyczaj ten miał przypominać o biczowaniu Jezusa Chrystusa. Trzeba też wspomnieć o tym, że dla dzieci wielkanocny czas przypomina również amerykańskie święto Halloween. Dziewczynki przebrane za czarownice obchodzą sąsiednie domostwa i życzą „Wesołej Wielkanocy”. W zamian otrzymują monety lub słodycze. Zabawa nosi nazwę „Påskkäringar”. Ta tradycja wywodzi się z wierzeń ludowych. Wówczas sądzono, że wieczorem w Wielki Czwartek czarownice przylatywały na sabat do Blåkulli. Miały się tam spotkać z diabłem. By je przepędzić, ludzie rozniecali ogniska, a nawet wystrzeliwali pociski z armat, by przez hałas odstraszyć złe moce. Na zachodzie kraju zwyczaj ten nadal się utrzymuje.

Z pewnością trafne jest powiedzenie „Co kraj to obyczaj”. Niezależnie jednak od swego położenia, tradycji i zwyczajów każde państwo traktuje Wielkanoc jako wyjątkowy czas. Ostatecznie zresztą nie chodzi o to, w co zagramy czy jakie potrawy zjemy, ale o to, z kim spędzimy te święta.

Życzymy zatem, abyście tę (i każdą następną) Wielkanoc spędzili z bliskimi.

 Tekst powstał przy współpracy:

Moniki Gajkowskiej, Marty Korejwo i Lidwiny Kozikowskiej