Skandynawia na talerzu

Ten, kto sądzi, że w krajach skandynawskich nie uświadczy potrawy innej jak ryba, jest w wielkim błędzie. Kuchnia tego regionu to delikatny, nietuzinkowy smak. I choć kształtowała się w czasach wikingów, jej charakter uległ całkowitej zmianie i dziś odznacza się przede wszystkim lekkimi, zdrowymi, urozmaiconymi daniami.

Kęs historii

Kuchnia w domach wikińskich była kluczowym pomieszczeniem – to tu koncentrowało się życie rodzinne i towarzyskie. Na jej środku znajdowało się palenisko, które sprawiało, że domy były wypełnione dymem. Swoją legendarną siłę i posturę wikingowie zawdzięczali niezwykle pożywnej diecie. Główny jej składnik stanowiły ryby (dorsze, śledzie, węgorze), co wynikało z geograficznego położenia Skandynawii. Wikingowie spożywali także mięso owiec, świń, kóz, gęsi i kur, nie gardzili dziczyzną – co silniejsi polowali na renifery, foki i wieloryby. Przygotowywane przez nich dania były tłuste, a popijano je miodem lub piwem. Mięsną dietę wikingowie uzupełniali warzywami korzeniowymi i strączkowymi oraz gotowanymi jajkami dzikich gęsi. Ważnym elementem potraw wikińskich był kminkowy chleb.

Trzy w jednym

Pod pojęciem kuchni skandynawskiej kryją się trzy smaki: duński, norweski i szwedzki, które więcej łączy, niż dzieli. Cechą wspólną jest sezonowość potraw oraz wykorzystanie składników naturalnych, spotykanych jedynie w tym klimacie. Skandynawia wyróżnia się bogactwem ryb, takich jak śledzie, łososie, dorsze, pstrągi i makrele (ze względu na klimat odpowiednio konserwowane, suszone lub wędzone). Spotykane są tutaj owoce zimnych mórz, między innymi homarce i przegrzebki. Skandynawowie są amatorami dziczyzny. Niezastąpionym elementem wielu posiłków jest chleb pełnoziarnisty lub pumpernikiel. Do deserów, ciast, a także dań głównych dodaje się leśne jagody – borówki i jeżyny, które są elementem wyróżniającym kuchnię północy. Podstawą wielu dań skandynawskich są także ziemniaki oraz konserwowane warzywa, takie jak kapusta czy ogórki, często marynowane na słodko.

Kuchnia duńska

Współczesna kuchnia duńska to kuchnia fusion – łączy smaki tradycji skandynawskiej ze smakami kuchni innych krajów, m.in. Włoch, Hiszpanii, Meksyku, Kanady, Rosji i Chin. Duńczykom podczas spożywanych posiłków towarzyszy idea hygge, co w wolnym tłumaczeniu oznacza miłą i ciepłą atmosferę. Ważne jest to, z kim spożywamy posiłek, a także nastrój spotkania. W przygotowywaniu potraw Duńczycy kierują się zasadą, która mówi, że nic nie może się zmarnować. W związku z tym dania składają się z wielu różnorodnych składników.

Na czołowe miejsce wysuwają się dania z ryb np. z makreli i śledzi, które królują w całej kuchni skandynawskiej. Pieczywo to duńska podstawa wielu dań. Popularne są kanapki z marynowaną wieprzowiną, duńskim bekonem, surową wołowiną czy marynowaną na słodko kapustą, lub pasztetem z wątróbek. Te bogate kanapkowe kompozycje to jedna z najczęściej spożywanych w Danii zimnych przekąsek. Tuż za nimi plasują się śledzie: najczęściej jada się je zamarynowane w słodkiej zalewie lub podaje z dodatkiem kwaśniej śmietany i koperku. Serwowane są także na kanapkach z dodatkiem cebuli, jajek i pomidora.

Do najbardziej typowych dań duńskich zalicza się frikadeller – mięsne pulpeciki wieprzowe lub wołowe, gotowane w rosole z dużą ilością warzyw. Jeżeli chodzi o dania rybne, to prym wiedzie tutaj marynowany łosoś oraz suszony dorsz i wędzone makrele. Warzywa w kuchni skandynawskiej znajdują się na drugim planie. Duńczycy często sięgają po marchewkę, kapustę oraz ogórki, jednak na pierwszym miejscu znajduje się ziemniak (opiekany, zasmażany lub duszony). Słynnym ziemniaczanym daniem jest biksemad – ziemniaki smażone z cebulą, mięsem oraz jajkiem. Słodkim łakociem kojarzonym z Danią są oczywiście duńskie ciasteczka obsypane cukrem. W kuchni używa się niewielu przypraw, głównie sól, pieprz, czosnek, rzadziej gałkę muszkatołową, pietruszkę, koperek i szczypiorek.

Kuchnia norweska

Tutejszą kuchnią rządzi łosoś. Serwuje się go na surowo, gotuje, marynuje, podaje z musztardą i koperkiem. Tradycyjną potrawą jest gravlaks, czyli łosoś marynowany w soli, cukrze i koperku. Inną rybą często spożywaną w tym regionie jest pstrąg, którego najczęściej wykorzystuje się do przygotowania specyficznej potrawy o nazwie rakfisk – sfermentowany pstrąg. Potrawa ta zazwyczaj odstrasza zapachem, aczkolwiek ma ciekawy, nietuzinkowy smak. Nie sposób ominąć suszonego dorsza. Z ryby tej przyrządza się dwa najsłynniejsze norweskie dania: torsk – gotowany dorsz z ziemniakami oraz lutefisk – specjalnie przygotowana suszona ryba, podawana z puree z groszku, ziemniakami, bekonem, musztardą i serem kozim. Owoce morza (krewetki, przegrzebki, kraby, homary) także często goszczą na stole Norwegów. Na północy kraju jada się także mięsa, w szczególności dziczyznę: łosie i renifery, które z uwagi na dość wyrazisty i ostry smak podawane są z łagodnymi sosami (m.in. z owoców leśnych). Poza tym spożywa się baraninę i jagnięcinę, która jest bazą wielu wyrobów wędliniarskich. Norwegowie mają swoje mięsne pulpeciki, które nazywają się kjottkaker i podawane są w towarzystwie zawiesistego, myśliwskiego sosu i oczywiście ziemniaków, kapusty i marchewki.

Kuchnia szwedzka

Rybą, która jest w Szwecji najwyżej ceniona, jest śledź. Odpowiednikiem norweskiego sfermentowanego pstrąga jest szwedzki kiszony śledź – surströmming. Ryby fermentuje się w kwasie mlekowym tak długo, aż uzyskają galaretowatą i łatwą do rozsmarowania konsystencję. Podobnie jak rakfisk, surströmming odstrasza zapachem, ale jego smak jest ciekawy. W północnej części Szwecji serwuje się mięso reniferów, a na południu kraju i w regionach z dostępem do morza ryby. Na tle innych kuchni skandynawskich, ta wydaje się być słodsza i w wielu potrawach, które zazwyczaj serwowane są na słono, wyczuwalny jest cukier. Szwedzi w swojej ofercie mają wiele dań regionalnych, przyrządzanych ze składników spotykanych tylko w danym regionie i wyrabianych zgodnie z tradycją w domowych warunkach, czyli husmanskost (dosłownie: danie na co dzień). Szwedzi mają w swoim menu gotowanego łososia, a także mięsne kotleciki tutaj zwane köttbullar. Nie zabraknie ziemniaków, z których przyrządza się placki czy pierogi ziemniaczane. Do tradycyjnych szwedzkich słodkości należą: lekko cynamonowe ciasteczka wypiekane z dodatkiem orzechów włoskich, drożdżowa bułka cynamonowa – kanelbulle oraz semla, czyli mięciutka bułeczka drożdżowa upieczona z dodatkiem kardamonu, wypełniona masą marcepanową i udekorowana śmietaną.