Fot. Unsplash/ Taylor Wilcox

Przedmiot Wiedza o Społeczeństwie nauczany w szkołach średnich, branżowych oraz technikach zostanie zastąpiony wraz z rozpoczęciem nowego roku szkolnego 2022/2023 przedmiotem Historia i Teraźniejszość.

Prace nad HiT-em 

HiT zostaje wprowadzony do podstawy programowej poprzez projekt rozporządzenia, opublikowany do konsultacji publicznych w dniu 17 grudnia, przez Ministra Edukacji i Nauki – Przemysława Czarnka.

Projekt nowej podstawy został stworzony  przez grupę ekspertów w składzie: prof. Grzegorz Kucharczyk, dr Robert Derewenda, Włodzimierz Krzysztof Kowalczyk, dr Paweł Milcarek, dr Wojciech Muszyński, prof. Mieczysław Stanisław Ryba oraz Małgorzata Żaryn.

Do 17 stycznia znajdował się na etapie konsultacji z takimi organami jak: Rzecznikiem Praw Obywatelskich oraz Rzecznikiem Praw Dziecka; związkami zawodowymi czy urzędami centralnymi i ich podmiotami w tym: Prezesem Głównego Urzędu Statystycznego, Prezesem Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej czy Dyrektorem Centralnej Komisji Egzaminacyjnej.

Jak można przeczytać na oficjalnej stronie MEiN-u:

„Celem proponowanych zmian jest wzmocnienie komponentu historii najnowszej w edukacji historycznej uczniów szkół ponadpodstawowych w połączeniu z treściami z zakresu wiedzy o społeczeństwie, przy jednoczesnym zachowaniu obowiązkowego, chronologicznego i pełnego kursu historii dla każdego ucznia szkoły ponadpodstawowej”.

„Lekcja organizacyjna” z nowej podstawy

Obecne roczniki liceów ogólnokształcących, techników oraz szkół branżowych I stopnia wraz z nowym rokiem szkolnym dalej będą opierały się na starej podstawie programowej w zakresie podstawowym. Nową zostaną objęte te roczniki, które od 1 września rozpoczynać będą naukę w I klasie liceum ogólnokształcącego oraz roczniki starsze, które zaczną rozszerzać Wiedzę o Społeczeństwie lub historię.

Nowy przedmiot w szkołach branżowych II stopnia wejdzie wraz z rozpoczęciem roku szkolnego 2025/2026 w klasie I.

Zmiany zachodzą nie tylko na poziomie merytorycznym, lecz również w wymiarze zakresu obowiązkowych godzin zajęć edukacyjnych. Wymiar godzin nowego przedmiotu będzie wynosił 3 45-minutowe lekcje w cyklu kształcenia na poziomie podstawowym. Daje to dodatkową godzinę w stosunku do swojego poprzednika. Za to historia z 8 godzin lekcyjnych będzie miał ich 7. Na poziomie rozszerzonym oba przedmioty pozostaną z taką samą liczbą godzin – 8 godzin w przypadku WoS-u i 6 w przypadku historii.

Kompetentnymi do prowadzenia zajęć z nowego przedmiotu będą nauczyciele obecnie posiadający kwalifikacje do nauczania historii i wiedzy o społeczeństwie.

W uzasadnieniu projektu czytamy o zmianach dodających bądź redukujących wymagania. Nowe opisywane są jako „uściślające” lub „uzupełniające”.  Największe wątpliwości w środowisku oświatowym wzbudzają podpunkty, mówiące, że uczeń poprzez nowy przedmiot nauczy się m.in.:

• wyjaśniać „dlaczego katastrofę z dnia 10 kwietnia 2010 roku należy traktować jako największą tragedię w powojennej historii Polski (według oświadczenia polskich parlamentarzystów przyjętego podczas Zgromadzenia Posłów i Senatorów w dniu 13 kwietnia 2010 roku poświęconego uczeniu pamięci ofiar katastrofy lotniczej pod Smoleńskiem)” – podpunkt 81a., dział LIX na poziomie podstawowym;
• czy też charakteryzować „główne przemiany kulturowe, polityczne, społeczne i gospodarcze w Polsce w drugiej dekadzie XXI wieku (ze szczególnym uwzględnieniem kryzysu demograficznego, kwestii zachowania tożsamości kulturowej, transformacji energetycznej, zmian w UE)” – podpunkt 81b., dział LIX na poziomie podstawowym.

Według uzasadnienia Historia i Teraźniejszość ma być przedmiotem przedstawiającym dzieje Polski po 1945 roku w aspekcie zmian społecznych, politycznych, gospodarczych i kulturowych w „nowej strukturze tematycznej” – nowej w odniesieniu do zakresu programu nauczania przedmiotu WoS.

Przedmiot „wzbogacony” jest o m.in.: scharakteryzowanie idei i ruchów pacyfistycznych; umiejętność wskazania różnic „między ekologią a ekologizmem”; umiejętność zastosowania swojej wiedzy o różnych modelach relacji między związkami wyznaniowymi a państwem do wyjaśnienia komunistycznej polityki „rozdziału Kościoła od państwa”.

Również w stopniowo znikającym w nowej podstawie programowej przedmiocie Wiedza o Społeczeństwie wprowadzone zostały zmiany. Jak możemy przeczytać:

„Jest to uwarunkowane nową koncepcją przedmiotu jako takiego. Obok zagadnień związanych z filozofią, antropologią i etyką, pojawiły się wcześniej nieobecne lub nie tak wyraźnie akcentowane zagadnienia związane z migracjami i kwestią demograficzną (dział VII), kulturą polityczną (dział VIII), komunikowaniem społecznym (dział IX)”.

Zmiany w przedmiocie historia, mają charakter punktowy. Nauczyciele i uczeni będą mogli korzystać z podręczników dopuszczonych dotychczas do użytkowania. Wiedza o społeczeństwie, która zmieni swój program na poziomie rozszerzonym,  również będzie obowiązywać do momentu dopuszczenia do użytku szkolnego nowych wersji podręczników.

Niedopuszczający do środowiska oświaty

W sprawie projektu podstawy programowej dla HiT-u oraz historii stanowisko w formie uchwały wydanej 12 stycznia wyraziły: Polska Akademia Nauk, Polskie Towarzystwo Historyczne i Wydział Historii Uniwersytetu Warszawskiego. Niepokój tych podmiotów wzbudza „jednostronna wizja wydarzeń i procesów historycznych, narzucająca nauczycielom oraz uczniom schematyczne ujęcia przeszłości i współczesności”. Napisali:

„Znikły zapisy o zapoznawaniu się ucznia z wielością i różnorodnością poglądów, ocen i stanowisk czy kształtowaniem krytycznego stosunku do nich. Występuje rażąca dysproporcja pomiędzy wydarzeniami chwalebnymi i trudnymi, czego wymownym przykładem jest wskazanie wyłącznie godnych pochwały postaw Polaków wobec Holokaustu i przemilczenie zjawisk przeciwnych, albo omówienie wyłącznie oporu wobec partii komunistycznej w okresie powojennym, bez uwzględnienia obszarów kolaboracji, poparcia i ich przyczyn”.

Zarzucają też pośpiech i nieścisłości przy opracowywaniu nowej podstawy, a nią samą uważają za zbyt szczegółową i przeładowaną. Podkreślają, że na takie zmiany programowe potrzeba więcej czasu, by dać możliwość rzetelnego opracowania wszystkich materiałów dydaktycznych i uzupełnienia wiedzy przez nauczycieli. Zauważają, że poprzez usunięcie przedmiotu WoS, uczniowie niewybierający go jako przedmiotu rozszerzonego, nie nauczą się na przedmiocie HiT, prowadzonym w zakresie podstawowym o potrzebnych treściach z obszaru nauk politycznych, społecznych oraz administracyjnych.