fot. https://nzsug.pl/historia/
Niezależne Zrzeszenie Studentów jest obecne w społeczności akademickiej już 40 lat. Swoje święto obchodziło 17 lutego. Koronawirus pokrzyżował ogólnopolskie obchody jubileuszu, również na naszym Uniwersytecie, który miał ogromny wkład w historię powstania NZS. Warto przypomnieć, jak to się wszystko zaczęło.
Zalążki niezależnych struktur studenckich w PRL-u powstawały jeszcze przed powstaniem NZS-u. Naciski społeczności akademickiej na władze nasiliły się po śmierci Stanisława Pyjasa w 1977. Jednak prawdziwy przełom przyniosła „Solidarność”. Wraz z sierpniowymi strajkami w 1980 roku pojawił się wśród młodych ludzi pomysł na powołanie wolnej i legalnej organizacji studenckiej. Miała być opozycją do Socjalistycznego Związku Studentów Polskich.
27 sierpnia pod Stocznią im. Lenina w Gdańsku uczniowie szkół wyższych wystosowali apel o uznanie niezależnych organizacji akademickich. Nasz uniwersytet był prekursorem zmian. 1 września na UG powołano Tymczasowy Komitet Założycielski Niezależnego Zrzeszenia Studentów Polskich. Jednymi z liderów gdańskiego NZSP byli m.in. Jacek Jancelewicz, Donald Tusk i Maciej Płażyński.
Najważniejszym celem zrzeszenia była walka z reżimem komunistycznym. Domagano się m.in. zaprzestania marksistowskiej ideologizacji nauki. Studenci otworzyli pismo „Reduta”, zaczęli rozmawiać z władzami uczelni. Dzięki temu w niektórych organizacjach kolegialnych UG zasiedli członkowie NZS-u. Zrzeszenie zajmowało się również organizacją wydarzeń kulturalnych.
NZS w całej Polsce
Na początku nowego roku akademickiego 1980/1981 do gdańskiej organizacji zaczęło przystępować coraz więcej osób. Na polskich uczelniach stopniowo powoływano nowe NZS-y. 22 września na Politechnice Warszawskiej odbyło się spotkanie komitetów ze wszystkich zakątków kraju. Miesiąc później w tym samym miejscu ustalono jednolity status i nazwę związku. Od tamtego momentu najważniejszym celem była oficjalna rejestracja NZS-u.
Ogólnopolski Komitet Założycielski już 22 października złożył wniosek w Sądzie Wojewódzkim w Warszawie. Brak decyzji sądu skutkował falą studenckich protestów w całej Polsce. 4500 studentów na Politechnice Poznańskiej rozpoczęło głośne wyrażanie niezadowolenia. W styczniu 1981 roku 10 000 ludzi związanych ze środowiskiem akademickim przewinęło się na demonstracjach w Łodzi.
Po długim wyczekiwaniu 17 lutego 1981 sąd dał zielone światło do rejestracji ogólnopolskiego Niezależnego Stowarzyszenia Studentów. Zadowoleni żacy podpisali z ówczesnym Ministrem Nauki i Szkolnictwa Wyższego tzw. porozumienia Łódzkie. Władza przyjęła takie postulaty, jak m.in. legalizacja działań samorządów studenckich oraz zezwolenie na wybór lektoratów (brak przymusu nauki języka rosyjskiego).
Koniec wolności i reaktywacja
Po wprowadzeniu stanu wojennego 13 grudnia 1981 NZS przestał być legalnym tworem. Liderzy zostali internowani przez władze komunistyczne. Nie był to jednak koniec organizacji. Działacze NZS-u z „podziemia” wspomagali strajki „Solidarności” w gdańskiej stoczni. Nieoficjalnie organizowali też na uniwersytecie spotkania dyskusyjne, czy klub filmowy.
Pod koniec lat 80. studenci w całej Polsce domagali się poprzez protesty ponownej rejestracji związku. Udało się do tego doprowadzić dopiero po transformacji ustrojowej. Już w wolnej Polsce we wrześniu 1989 NZS znów stał się legalną organizacją.
Przy pracy nad tekstem korzystałem z poniższych stron:
https://www.rp.pl/40-lecie-NZS/200929828-22-wrzesnia–czterdziesci-lat-pozniej.html
www.nzusug.pl/historia/
