Skąd Andrzejki?

Andrzejki – to nazwa  bardzo popularnego święta, która od razu przywołuje na myśl obrazy z dzieciństwa, wypełnione po brzegi dobrą zabawą. Każdy z nas przynajmniej raz w życiu brał przecież udział w szkolnych wróżbach, które wtedy miały niebotyczne znaczenie. W końcu osoba, której but jako pierwszy przekroczył próg sali, pozostawała na językach klasy przez przynajmniej cały dzień. Niewielu z nas wie jednak skąd, tak naprawdę wywodzi się huczny zwyczaj świętowania imienin Andrzeja.

Inna nazwa obchodzonych 30 listopada Andrzejek to Ostatki. Nawiązuje ona do tradycji kościoła katolickiego. Zgodnie z nią jest to ostatni dzień przeznaczony na zabawę przed rozpoczęciem Adwentu. Sam zwyczaj związany przeprowadzaniem wróżb jest znacznie starszy. Etymologia święta nie jest dokładnie znana, a wśród autorów istnieją spore rozbieżności, część z nich uważa bowiem, iż wywodzi się ono ze starożytnej Grecji, inni zaś mówią o jego korzeniach wśród starogermańskich wierzeń.

Na ziemiach polskich Andrzejki miały wymiar jedynie matrymonialny, a uczestniczenie we wróżbach zarezerwowane było dla niezamężnych dziewcząt. Istniał także odpowiednik dla kawalerów – Katarzynki, obchodzone 25 listopada. W obu przypadkach przywiązywano do nich ogromną wagę. Wróżby otrzymane w te dni traktowane były w wyjątkowy sposób, dlatego często odbywały się w odosobnieniu. Głęboko wierzono, iż znajdą ich odzwierciedlenie w prawdziwym życiu. Do najpopularniejszych wróżb należało wtedy: „losowanie przedmiotów o symbolicznym znaczeniu np. listek oznaczał staropanieństwo, obrączka lub wstążka z czepka – bliski ślub, różaniec – stan zakonny”, „rzucanie psu kulek z ciasta oznaczających wybranych chłopców i czekanie, którą zje jako pierwszą” oraz „ustawianie się w koło i wpuszczanie do środka gęsi z zawiązanymi oczami; dziewczyna, do której gęś najpierw podeszła, jako pierwsza miała wyjść za mąż” Z czasem przepowiednie te zaczęto traktować jako zabawę i organizowano je w coraz szerszych gronach.

Sama nazwa Andrzejki w języku polskim, została po raz pierwszy użyta w XVI w. przez Marcina Bielskiego w sztuce teatralnej pt. „Komedyjka Justyna i Konstancyjej”.

Jak widać, wciąż żywa tradycja wróżenia w dzień imienin Andrzeja jest bardzo długa. Na przestrzeni lat sposób „przepowiadania” jednak zupełnie zmienił swoje oblicze. Dzisiaj wróżby andrzejkowe są niezobowiązującymi zabawami zarówno dla dziewcząt, jak i chłopców. Często odgrywają rolę dodatków organizowanych tego dnia imprez.