Jak doświadczamy miasta w nocy? Relacja z wydarzenia Instytutu Kultury Miejskiej

We wtorek (14 października) w Instytucie Kultury Miejskiej odbyło się wydarzenie pod nazwą  „Noce i dnie. O (dys)komfortach doświadczania tuneli i miasta po zmroku”. Podczas spotkania eksperci poruszyli m.in. problemy miejskiej infrastruktury niesprzyjającej nocnemu życiu.

W roli ekspertów wystąpili dr inż. Arch. Monika Arczyńska – architektka z międzynarodowym doświadczeniem, oraz Krystian Darmach – antropolog kultury.

Co poradzić na tunele?

Spotkanie rozpoczęła architektka Monika Arczyńska. Poruszyła problem od bardziej technicznej strony, zaczynając od tuneli, a właściwie przejść naziemnych, które obecnie buduje się obok nich.

Takie rozwiązania można zauważyć w wielu miejscach w Polsce. Najbardziej znane to przejście obok Pałacu Kultury w Warszawie. Podobne projekty powstały również w Gdańsku – m.in. przy dworcu PKP w Gdańsku Głównym oraz przy Bramie Wyżynnej.

W związku z tymi unowocześnieniami w sieci zaczęły pojawiać się ankiety, w których internauci mogli wyrazić swoją opinię na ich temat. Pojawiały się tam w większości negatywne głosy, mówiące, że takie rozwiązania spowodują korki w całym mieście. Nie zabrakło też krytyki pieszych, którzy (zdaniem niektórych) mieliby generować większą liczbę wypadków.

Na spotkaniu padło jednak pytanie: skąd bierze się hejt na pieszych?

Kogo częściej spotkamy za kierownicą?

Jak tłumaczyła Monika Arczyńska, na podstawie statystyk w Polsce niewiele kobiet starszego pokolenia posiada prawo jazdy. Znacznie więcej mężczyzn korzysta z samochodów, a co za tym idzie, pracuje w firmach projektowych. Poszukuje się tam również kobiet projektantek, jednak chętnych jest niewiele. Wciąż panuje stereotyp, że to „męska praca”.

W wielu krajach przeprowadzane są badania, z których wynika, że codzienna ścieżka kobiet jest znacznie bardziej skomplikowana, niż mężczyzn. Wynika to z faktu, że mają one statystycznie więcej obowiązków. Oprócz drogi z pracy do sklepu i domu pojawiają się również szkoła, przedszkole czy plac zabaw.

Z tego powodu tunele czy kładki stanowią problem głównie dla kobiet. Podczas urlopu macierzyńskiego muszą prowadzić wózki z dziećmi, a później to one najczęściej opiekują się osobami starszymi i niepełnosprawnymi, poruszającymi się na wózkach inwalidzkich. Z czasem same częściej z nich korzystają, bo żyją statystycznie dłużej niż mężczyźni.

Drogi są do nich nieprzystosowane. A jak piesi mają działać prawidłowo, skoro nawet ścieżki tak nie działają?

Mężczyzna czy niedźwiedź?

Na spotkaniu nie pominięto również kwestii poczucia bezpieczeństwa. Choć Polska jest obecnie postrzegana jako kraj bezpieczny, nie każdy obywatel może się z tym zgodzić. W 2024 roku w mediach popularny stał się trend, w którym kobiety twierdziły, że bardziej boją się mężczyzn niż niedźwiedzi.

W przestrzeni publicznej pojawia się coraz to więcej elementy infrastruktury, mających zwiększyć poczucie bezpieczeństwa. Są nimi np. przyciski SOS, które łączą użytkownika bezpośrednio z numerem alarmowym.

Coraz popularniejsze stają się także osobiste przyciski alarmowe dla kobiet. Można je kupić w pastelowych kolorach i przypiąć do torebki. Po ich naciśnięciu można połączyć się np. z bliską osobą, aby poinformować ją o niebezpieczeństwie. Jednak, jak zauważyła architektka Arczyńska, „te produkty działają na wewnętrznym strachu”. Hasła takie jak „twoja córka, twoja żona… dla oprawcy to bez znaczenia” mają przede wszystkim wywołać emocje, a nie rzeczywiście zwiększyć bezpieczeństwo.

Noc jako granica, organizm, inny wymiar

Krystian Darmach opowiedział o miejskiej nocy z perspektywy antropologicznej. Określił miasto jako nieokiełznany organizm, który pracuje 24/7. Według niego można je też traktować jako osobny wymiar, w którym działają inne mechanizmy.

Miasto się zmienia, ucieka przed naszym opisem. – mówił Krystian Darmach.

Noc to współczesna granica, którą kolonizujemy. Jako gatunek ludzki skolonizowaliśmy już niemal wszystko na Ziemi. Noc była ostatnią barierą, którą musieliśmy pokonać.

Darmach zwraca także uwagę na światło i jego rodzaje: miękkie, rozproszone, punktowe; funkcjonalne, architektoniczne, dekoracyjne, komercyjne… Każde buduje inny klimat, a co za tym idzie, wywołuje w nas inne uczucia. W tym również poczucie bezpieczeństwa.

Poruszono również temat zanieczyszczenia światłem, które pozostaje w konflikcie z kwestią bezpieczeństwa. Więcej światła oznacza większe bezpieczeństwo, ale też większe zanieczyszczenie. To z kolei wpływa na nasze samopoczucie, a nawet może prowadzić do chorób. Dlatego coraz częściej tworzy się tzw. strefy ciemnego nieba.

Dyskusja z publicznością

Po części eksperckiej rozpoczęła się dyskusja, którą poprowadzili Bartek Lis i Jakub Osmański z Działu Badań i Rozwoju. Poruszono m.in. kwestie postrzegania mężczyzn, planowania przestrzeni miejskiej oraz to, jak osoby niewidome „widzą” miasto nocą.