Związki zawodowe, a problemy młodzieży

Jaka jest średnia wieku w związkach zawodowych? 47 lat. Młodych osób brakuje. Same poprzez wpajane im wartości, nie szukają specjalnie związków zawodowych w swoich miejscach pracy, nie mówiąc już o ich tworzeniu. Jednakże same związki również nie podejmują wystarczających działań, aby młode osoby zachęcić do dołączenia. Jak w takim razie kontrować szurający po dnie od 2006 roku poziom uzwiązkowienia wynoszący 6% dorosłych pracujących? Trzeba wykorzystać fakt, że działalność związków zawodowych w Polsce pozytywnie ocenia, aż 61% osób z przedziału wiekowego 18-24 lata i 46% z przedziału 25-34 (powyższe dane pochodzą z badania CBOS 2019). Widać, że poziom oceny słabnie wraz z wiekiem. Przyczyn takiego zjawiska można dopatrywać się w stosunkowo niewielkim stopniu zaadresowania obaw młodych osób dotyczących ich życia i pracy.

Godne warunki pracy i mieszkania!

Młode osoby chcą się usamodzielnić. Do tego potrzeba godnych warunków pracy i mieszkania. O ile wiele młodych osób nie szuka większej stabilności w swoich pierwszych pracach, o tyle z czasem staje się to potrzebne. Nawet gdy się tego nie poszukuje, dobrze, aby jednak warunki tymczasowe również były godne i nie wiązały się z narażaniem się na wyzysk czy oszustwa ze strony zatrudniających. Wykorzystywanie umów cywilnoprawnych, w sytuacjach, gdy nie zachodzą do tego warunki, jako substytut umów o pracę na okres próbny, czy na czas określony, właśnie taką formę oszustwa stanowi. Braki w ubezpieczeniach społecznych na tychże umowach, nieobejmowanie ich kodeksem pracy, minimalnymi stawkami godzinowymi czy prawami do urlopów płatnych powoduje, że z perspektywy osób pracujących wypadają gorzej, a bardziej opłacalne są dla zatrudniających. Dalszym problemem są darmowe i półdarmowe staże oraz praktyki, które w całej rozciągłości powinny zostać zakazane. Bardzo wiele młodych osób, studiujących i tych, które zakończyły edukację, wyraża chęć odbycia w Polsce stażu (80%). Jednakże dominującym powodem do rezygnacji z tego planu jest ich bezpłatność (prawie 41%). Dane na ten temat prezentuje raport badawczy „Student w pracy”. Staże i praktyki powinny zostać objęte minimalną stawką godzinową, tak aby młodzi ludzie nie byli zmuszeni do podejmowania dorywczych prac, niezgodnych ze swoimi kompetencjami. Wciąż jednak brak nam badań na temat wpływu staży na zatrudnienie. Co nie zmienia faktu, że odbieranie możliwości zdobycia umiejętności praktycznych poprzez wykluczenie osób, których nie stać na prace za darmo jest nieakceptowalne. Ponadto potrzeba poprawy warunków pracy w zawodach o niskim progu wejścia, gdzie nie wymaga się doświadczenia zawodowego. Takimi miejscami jest najczęściej gastronomia czy handel (sklepy wielkopowierzchniowe i te mniejsze, najczęściej sieciówki). Powszechnymi praktykami tam jest mobbing, niskie płace, presja ze strony przełożonych czy śmieciowe zatrudnienie. A są to miejsca, gdzie młode osoby, najczęściej podczas studiów często dorabiają. O ile mogą one nie szukać tam stabilnego zatrudnienia, o tyle istotne jest, aby forma umowy oddawała stan rzeczywisty, czyli stosunek pracy, a nie wykonywanie fikcyjnych zleceń czy dzieł. Młodzi ludzie powinni mieć możliwość zdobycia stabilnego zatrudnienia i godnych zarobków, tak aby mieć możliwość założenia rodziny i stabilizacji sytuacji życiowej. To właśnie młode osoby po okresie pandemii są szczególnie narażone na bezrobocie. Brak możliwości budowania pozycji zawodowej przez restrykcje czy praca w sektorach najbardziej dotkniętych ograniczeniami sprawia, że będą skazane na dłuższą pracę za małe pieniądze i znacznie trudniej będzie im awansować. Do tego dochodzi kwestia mieszkań. Ich brak jest fundamentalną barierą przed samodzielnością. Młodzi ludzie są obarczeni „traumą kredytową” – wymusza się branie kredytów i lansuje, błędnie, dopłaty do nich jako rozwiązanie kryzysu, pomijając w ogóle budownictwo komunalne, które jest kluczowe w tej kwestii. Jeśli chodzi o Unię Europejską, Polska ma najmniejszą liczbę mieszkań w przeliczeniu na mieszkańców. W 2015 roku wg. danych GUS przypadało średnio 358 mieszkań na 1000 mieszkańców. Żeby udało się osiągnąć chociaż średnią unijną potrzeba wybudować jeszcze 4 lub 5 milionów mieszkań. To stan na rok 2015, teraz potrzeba ich prawdopodobnie jeszcze więcej, gdyż sytuacja się pogarsza na skutek ciągle trwającego kryzysu i błędnej polityki państwa. W ostatnich 8 latach udział mieszkań, które służyłyby potrzebom osób o przeciętnych i niskich dochodach, stanowił średnio tylko 2,5% nowych zasobów mieszkaniowych. Państwo spycha problemy mieszkaniowe Polek i Polaków na wolny rynek, zamiast zabrać się za tworzenie programu taniego budownictwa komunalnego na wynajem, a cierpią na tym przede wszystkim młode pokolenia. 

Reprezentacja młodych w związkach zawodowych…

Związki zawodowe powinny otworzyć się na młodych ludzi i wyjść naprzeciw problemom, które ich dotyczą, a które wymienione pokrótce zostały powyżej. Gdy to zostanie zrobione, należy zapewnić im godną reprezentację w swoich szeregach. Ważne jest, aby była to reprezentacja podmiotowa, taka, która ma pewną autonomię i wpływ na kierunek działania związku zawodowego. To znaczy, skoro dana młodzieżowa organizacja ma realizować swoją misję w postaci poprawy poziomu uzwiązkowienia wśród młodych osób oraz prowadzić działania edukacyjne skierowane do nich, jak i zapewniać im ochronę czy wsparcie jak przystało na związek zawodowy, to wymagane jest, aby mogła podejmować swoje decyzje i działania, które będą szanowane przez główne struktury związku. Potrzeba utrzymywania stałego wsparcia dla organizacji młodzieżowych i pozwolenia im na kształtowanie kursu wobec młodych pokoleń. Absolutnie niedopuszczalne jest traktowanie ich przedmiotowo, ograniczanie możliwości działania czy protekcjonalizm. Potrzebne jest wsparcie merytoryczne i finansowe przy jednoczesnym dawaniu pola do działania. Struktury młodych powinny mieć swoją reprezentację we władzach związku zawodowego, tak by ich działalność mogła mieć przełożenie na szerszą politykę związku. Nie mówiąc już o tym, że takie młodzieżowe struktury muszą być zorganizowane oddolnie, aby każda osoba należąca do nich czuła, że jest sprawcza, a organizacja żyje i działa.

A gdzie w tym katastrofa klimatyczna?

Walka z kryzysem klimatycznym powinna być jednym z głównych postulatów związków zawodowych na całym świecie, ponieważ ma to bezpośredni wpływ na nasze warunki pracy. Ponadto będzie kształtować przyszłość młodych osób, wchodzących na rynek pracy. Będzie definiować warunki bytowe, jak i to gdzie i czy w ogóle będą one podejmować pracę. Wiadome jest, że obawy o stan planety i klimatu są duże pośród młodych osób i zapominanie o tym przez związki zawodowe jest absolutnie nieakceptowalne. Ta kwestia również wymaga zaadresowania poprzez domaganie się sprawiedliwej transformacji klimatycznej, zapewnienia bezpieczeństwa socjalnego dla osób już pracujących i tych, które na rynek pracy, w tym bardzo trudnym momencie, będą dopiero wchodzić. Wymaga to zaangażowania się w działania bezpośrednie, począwszy od akcji strajkowych i protestacyjnych. przy jednoczesnym uwzględnieniu w nich obaw młodych osób. Potrzeba nam wspólnego frontu walki w tej kwestii, gdyż tylko wtedy będziemy w stanie coś osiągnąć. Nie można już dłużej ignorować tego aspektu w działalności związkowej, gdyż jest on ściśle związany z pracą i jej warunkami.

Uzwiązkowienie jest ważne!

Związki zawodowe potrzebują świeżej krwi, a młodzież będzie potrzebować związków zawodowych dla ochrony swoich praw i możliwości poprawiania swoich warunków pracy. Związki zawodowe są skuteczne, czego dowodzą kolejne akcje strajkowe w tym te opisywane tutaj. Tworzą się w kolejnych miejscach, obejmując również branże trudne, takie jak chociażby usługa dostaw jedzenia Pyszne.pl, gdzie niedawno powstał związek zawodowy pod szyldem OPZZ Konfederacji Pracy.  Dobrze jest tworzyć partnerską relację pomiędzy młodzieżą a związkami zawodowymi tak, aby coraz więcej młodych było chętnych do dołączania i widziało w tym sens.