Czym jest aseksualność? Wywiad z Karoliną Kozakiewicz ze Stowarzyszenia Asfera

Karolina Kozakiewicz – absolwentka etnologii i antropologii kulturowej Uniwersytetu Gdańskiego. Członkini stowarzyszenia Tolerado oraz zasiadająca w zarządzie Stowarzyszenia Asfera. Współzałożycielka organizacji Tęczowy Port UG – zrzeszającej na uczelni osoby queer oraz sojusznicze. Delegatka reprezentująca aseksualną społeczność podczas wizyty w Komisji Unii Europejskiej w Brukseli. Jej sylwetka została sportretowana w ramach projektu BOHATERKI CODZIENNOŚCI realizowanego przez Fundację Inicjowania Rozwoju UP Foundation oraz Trójmiejską Akcję Kobiecą

Czym właściwie jest aseksualność? Czy jest orientacją seksualną? Czym różni się od aromantyczności?

Aseksualność to orientacja seksualna polegająca na nieodczuwaniu pociągu seksualnego do żadnej z płci. Nieodczuwanie pociągu seksualnego – czyli aseksualna orientacja – nie musi się wiązać z nieuprawianiem seksu, ani z brakiem libido. Pociąg ukierunkowany jest na inną osobę. Libido to inaczej popęd seksualny, który wymaga rozładowania, ale nie musi być ukierunkowany na inną osobę.

Orientacja psychoseksualna składa się z wielu rodzaju pociągów – między innymi seksualnego, romantycznego, estetycznego. Osoba aromantyczna to taka, która nie odczuwa pociągu romantycznego. Osoby alloseksualne również mogą nie odczuwać pociągu romantycznego. To zjawisko wyjaśnia model split-attraction – opracowany ponad sto lat temu przez niemieckiego naukowca Karla Heinricha Ulrichsa – który obecnie jest mocno popularyzowany, ze względu na swoją przydatność do opisywania zjawiska oddzielnego pociągu romantycznego i seksualnego. Mówi on o tym, że orientacja psychoseksualna jest konstruktem społecznym, ponieważ różne rodzaje pociągu wchodzące w skład tej orientacji nie muszą się pokrywać. Ktoś może być na przykład biseksualny i heteroromantyczny jednocześnie. Albo homoseksualny i aromantyczny lub aseksualny i panromantyczny.

Jaką część społeczeństwa stanowią osoby aseksualne?

Badania – w zależności od przyjętej metody badawczej i przyjętej definicji aseksualności – wskazują, że to liczby w przedziale od 1 proc. do 4 proc. Niektórzy badacze biorą pod uwagę tylko osoby stricte aseksualne, inni – szeroki parasol aseksualności, czyli również osoby ze strefy gray-aseksualnej, które w specyficznych warunkach mogą odczuwać pociąg seksualny.

Logo Asfery, nadesłane przez Stowarzyszenie Asfera

Jak i kiedy powstała ,,Asfera”?

Stowarzyszenie Asfera zostało założone w 2019 r. z inicjatywy Nikodema Mrożka, ówczesnego prezesa trójmiejskiej formacji Tolerado, Anny Niemczyk – psycholożki, autorki książki „Aseksualność – czwarta orientacja” oraz Justyny Bułdys – aktywistki i psycholożki związanej w tamtym czasie z Fundacją Q, inicjatorki pierwszego telefonu zaufania dla osób aseksualnych pod auspicjami tejże fundacji. W kuluarowych rozmowach pojawiła się potrzeba stworzenia niezależnej organizacji stojącej za realizacją potrzeb osób spod parasola aseksualności. Te informacje można znaleźć na stronie naszego Stowarzyszenia www.asfera.org.pl

Jak powstała flaga aseksualności? Czy poszczególne składające się na nią barwy wiążą się z jakąś symboliką?

Flaga została zaprojektowana i przyjęta jako symbol aseksualnej społeczności, w 2010 r. w wyniku konkursu zorganizowanego przez AVEN, czyli Sieć Widoczności i Edukacji Aseksualnej założona przez Davida Jaya, amerykańskiego aktywistę. Czarny pasek flagi reprezentuje aseksualność; szary – osoby gray-aseksualne, w tym osoby demiseksualne, biały pasek reprezentuje sojuszników, a fioletowy – wspólnotę.

A kim są osoby demiseksualne i, wcześniej wspomniane, alloseksualne?

Alloseksualność to inaczej nie aseksualność – czyli osoba alloseksualna lub, w skórcie, allo, to osoba każdej innej orientacji poza aseksualną.
Demiseksualność to orientacja spod parasola aseksualności – osoba demiseksualna na ogół nie odczuwa pociągu seksualnego i jej doświadczenia są podobne do osób aseksualnych. Może jednak w szczególnych okolicznościach, po nawiązaniu głębokiej więzi emocjonalnej, zacząć taki pociąg odczuwać.

Z jakimi problemami mierzą się w Polsce osoby aseksualne? Czy w poprawie sytuacji osób aseksualnych mogłyby pomóc jakieś działania ze strony państwa, tak jak w poprawie sytuacji osób homoseksualnych pomogłoby wprowadzenie małżeństw jednopłciowych?

Brak wiedzy na temat aseksualności i dość częste niezrozumienie tego tematu sprawia, że osoby aseksualne nadal boją się mówić publicznie o swojej orientacji. Najczęściej spotykają się z niezrozumieniem, niedowierzaniem, krytyką, dezaprobatą, niechcianymi radami czy naciskami, gdy opowiadają o swojej tożsamości. Czasem pojawiają się propozycje „wyleczenia” osoby aseksualnej – w niektórych przypadkach dochodzi do gwałtów reparatywnych, jak wynika z raportu Kampanii Przeciw Homofobii i Stowarzyszenia Lambda Warszawa „Sytuacja społeczna osób LGBTA w Polsce”. Te czynniki sprawiają, że Asy długo się zastanawiają, czy w ogóle podejmować ten temat – nawet z najbliższymi. Najczęściej przy coming outach muszą pełnić rolę edukatorów – często odpowiadać na krępujące pytania.

Dopóki o aseksualności nie zaczną nauczać w szkołach, tak jak o innych orientacjach, ten temat pozostanie nierozumiany i marginalizowany. Wierzymy, że pewnego dnia, również wiedza o aseksualności wejdzie do podstawy programowej. W zeszłym roku zwrócili się do nas przedstawiciele Stowarzyszenia Miłość Nie Wyklucza z propozycją dołączenia do prac nad poprawkami do Deklaracji Kongresu LGBT+ sformułowanej w 2019 r. W nowej wersji znalazły się między innymi postulaty o zakazie praktyk konwersyjnych w przypadku osób aseksualnych, o prawie osób aseksualnych do autoidentyfikacji i samostanowienia, jak również postulaty dotyczące podstawy programowej, która obejmuje treści związane z równym traktowaniem i przeciwdziałaniem dyskryminacji ze względu na orientację seksualną, w tym właśnie aseksualną.

Ostatnio Wasze stowarzyszenie wystosowało list otwarty do Wydawnictwa Czarne w sprawie książki ,,Asy” Angeli Chen. Na czym polegały kontrowersje wokół tej pozycji?

List do Wydawnictwa Czarne w sprawie książki ,,Asy” Angeli Chen powstał oddolnie, zainicjowany przez osoby z grupy Aseksualni Polska, które miały szansę zetknąć się z polską edycją książki ,,Asy” Angeli Chen. Poproszono Asferę o jego udostępnienie. Aseksualna społeczność była zdziwiona i zaniepokojona faktem, że przekład publikacji o aseksualności ukazał się bez konsultacji z osobami członkowskimi społeczności. Nikt z Czarnego nie zgłaszał się też do Asfery – zatem też byliśmy zdziwieni. W efekcie doczekaliśmy się przekładu, który wprowadza czytelnika w błąd. Są mylone pojęcia pociągu seksualnego, czyli tego, którego brak determinuje aseksualność, oraz popędu, którego występowanie lub brak nie są żadnymi kryteriami aseksualności.

Polska społeczność osób aseksualnych istnieje od wielu lat i przez ten czas wypracowała język oraz sposób rozmowy o aseksualności. Ten fakt również nie został uszanowany. Dla przykładu; książka „Aseksualność – czwarta orientacja”, której patronujemy od kilku lat, konsultowana była wielokrotnie, zarówno ze środowiskiem, osobami aktywistycznymi, jak i z psycholożką, ekspertką w dziedzinie aseksualności. Jesteśmy zdziwieni, że duże wydawnictwo specjalizujące się w literaturze faktu popełniło takie niedopatrzenie.

Jakie dostępne w języku polskim książki i inne materiały możecie polecić osobom, które chciałyby zwiększyć swoją wiedzę na temat aseksualności?

Wspomniana właśnie książka „Aseksualność – czwarta orientacja” autorstwa Anny Niemczyk. Jest też bezpłatny pdf: „Edukacja Aseksualna vol. 1” z podstawową wiedzą o aseksualności, opracowany pod auspicjami Stowarzyszenia Asfera przez eksperckie w dziedzinie aseksualności psycholożki oraz osobę aktywistyczną. Link do tego tekstu można znaleźć na stronie Stowarzyszenia, www.asfera.org.pl, w zakładce „materiały”. Znajdują się tam też linki do innych dobrych tekstów na temat aseksualności, jak choćby opracowanie: „Czego nie mówić osobie aseksualnej” autorstwa Agnieszki Juroszek, z bloga „Psychologia Codzienności”.

Dziękuję za rozmowę.