Fot. archiwum prywatne

Umysł człowieka stanowi obiekt niegasnącego zainteresowania naukowców. Również dla nas jest najbardziej fascynującym i niezbadanym ludzkim organem. A co wiemy na temat „umysłu maszyny”? I czy w ogóle potrafimy przyjąć, że coś takiego istnieje? Odpowiedzi na te pytania przynosi książka „Ostatni bastion umysłu” Garriego Kasparowa.

Nazwisko autora powieści prawie każdemu brzmi znajomo. Pochodzący z Rosji arcymistrz świata w szachach przygodę z nimi rozpoczął we wczesnym dzieciństwie i kontynuuje ją do dziś, choć karierę zawodową zakończył w 2005 roku. Trenuje młodych, aspirujących graczy oraz prowadzi szkolenia i konferencje dotyczące podejmowania decyzji w biznesie. Kasparow angażuje się również w życie polityczne, w ostrych słowach krytykując działania Władimira Putina. Jest liderem demokratycznej partii Zjednoczony Front Obywatelski, należącej do antyputinowskiego sojuszu Inna Rosja. Zajmuje się także pisaniem książek, z których najnowsza to właśnie „Ostatni bastion umysłu”. W Polsce powieść ukazała się kilka tygodni temu, nakładem wydawnictwa Insignis.

Wyraźny zarys historyczny, ciekawe wspomnienia i zabawne anegdoty, analizy nasycone słownictwem specjalistycznym i prognozy dotyczące przyszłości. To wszystko w odniesieniu do szachów, trudnej, prestiżowej i ponadczasowej gry, o której sam autor mówi przewrotnie: „Szachy to po prostu szachy i – przynajmniej wówczas, gdy gra się w nie w ramach rywalizacji – zawierają większość elementów, które definiują każdy sport”. Ale w najnowszej powieści Kasparow oferuje nam znacznie więcej niż tylko opowieść o życiowej pasji.

Ponad 400-stronnicowa publikacja podzielona jest na jedenaście rozdziałów. Wzajemnie powiązane, płynnie niosą one czytelnika przez fascynującą rzeczywistość szachów, komputerów i najnowszych technologii. Powieść łączy w sobie autobiografię z gatunkiem popularnonaukowym. Autor w przystępny sposób wprowadza laików takich, jak ja, w meandry szachowego świata. Zamieszcza obszerne wyjaśnienia i przypisy oraz stosuje metafory, które ułatwiają zrozumienie zasad samej gry, jak i organizowanych w niej rozgrywek. Przywołuje też dziesiątki postaci – wśród nich są nie tylko szachiści, lecz także wynalazcy, badacze, informatycy, politycy i biznesmeni. Autor niewątpliwie posiada imponującą wiedzę i doświadczenie, które potrafi przekazywać innym w zrozumiały sposób.

Garrri Kasparow z właściwym sobie dystansem i humorem opowiada wiele historii z własnego życia. Ich bohaterami są osoby z całego świata, ale też jego najbliższa rodzina. Powieść jest bogata w przemyślenia autora na temat rozwoju szachów, ciężkiej pracy graczy, rywalizacji człowiek – maszyna oraz przyszłości zdominowanej przez nowoczesne technologie. Jego spostrzeżenia są mądre i warte zapamiętania. Świadczą o życiowym doświadczeniu, szerokich horyzontach myślowych i wszechstronności autora.

Dzieło Kasparowa porusza różnorodne tematy i z pewnością wzbudzi zainteresowanie wielu czytelników, jednak dla mnie jego lektura nie była łatwa, lekka i przyjemna. Liczne dygresje, brak chronologii w narracji, a także obszerne fragmenty traktujące o inżynierii, czy informatyce sprawiały, że musiałam odłożyć książkę, aby zwyczajnie trochę od niej odpocząć. Nie musicie być wielbicielami szachów, aby sięgnąć po tę powieść o życiowej pasji i pasjonującym życiu Kasparowa. „Ostatni bastion umysłu” polecałabym jednak osobom zainteresowanym naukami ścisłymi, które mają pewną wiedzę w tym zakresie.