Poeta, powstaniec, socjalista – sylwetka Krzysztofa Kamila Baczyńskiego

22 stycznia minęło 100 lat od urodzin jednego z najwybitniejszych polskich poetów. Jak wyglądało jego życie i twórczość?

Krzysztof Kamil Baczyński urodził się 22 stycznia 1921 roku. Był synem krytyka literackiego Stanisława Baczyńskiego i nauczycielki Stefanii Zieleńczyk. Miał żydowskie korzenie. Ze względu na datę urodzin był przedstawicielem pokolenia kolumbów. Już w młodości odznaczał się ponadprzeciętnym talentem literackim. Był obeznany w literaturze, a jego ukochanym dziełem miało być Ferdydurke Witolda Gombrowicza. Pierwszy znany wiersz poety pochodzi z drugiej połowy lat 30. Sam Baczyński był wtedy uczniem Gimnazjum im. Stefana Batorego w Warszawie. 

Źródła donoszą, że poeta od wczesnej młodości był bardzo związany z Polską. Patriotyzm był wpajany młodemu literatowi przez rodziców. Jego ojciec należał w przeszłości do Legionów Polskich, a później także do Wojska Polskiego. Swoją miłość do ojczyzny Baczyński przelewał na papier. W jego rozwoju literackim nie przeszkodził mu nawet wybuch II Wojny Światowej, choć niewątpliwie zarówno wojna, jak i śmierć ojca, wpłynęły na ponurą aurę panującą w utworach poety. Bardzo częstym tematem wierszy Baczyńskiego było cierpienie, które niosła za sobą Druga Wojna Światowa. Miał także niesamowity dar opisywania przestrzeni miejskiej i tego, jak kształtowały ją kolejne lata wojny. Przykładem tego jest wiersz Warszawa, w którym Baczyński opisuje zrujnowaną wojną stolicę. 

„Bry­ła ciem­na, gdzie dymy bure,

po­czer­nia­łe twa­rze po­ko­leń,

nie do­tknię­te mi­ło­ści chmu­ry,

prze­ora­ne cier­pie­nia role.

Mia­sto groź­ne jak ob­ryw trum­ny.

Cza­sem głu­chym jak burz ma­czu­gą

za­wa­lo­ne w prze­paść i dum­ne

jak lew czar­ny, co kona dłu­go”

Fragment wiersza Warszawa, Krzysztof Kamil Baczyński, rok 1943

Druga Wojna Światowa to nie tylko gruzy miast, ale także miliony ludzkich dramatów. Odcisnęła ona piętno na ludziach, którzy ją przeżyli, a także bliskich tych, którym się to nie udało. Elegia o chłopcu Polskim to jeden z najsłynniejszych wierszy Baczyńskiego. Opisuje w nim los całego pokolenia, które było zmuszone stanąć do walki za ojczyznę. I tak, jak postać syna jest odpowiednikiem całego pokolenia, tak matka, która się do niego zwraca, mówi za wszystkie matki, których dzieci walczyły o wyzwolenie kraju. 

„Zanim padłeś, jeszcze ziemię przeżegnałeś ręką.

Czy to była kula, synku, czy to serce pękło?”

Fragment wiersza Elegia o chłopcu Polskim, Krzysztof Kamil Baczyński, rok 1944

Sam poeta był szalenie zaangażowany w walkę o niepodległą Polskę. Uczestniczył w wielu akcjach bojowych, szkoleniach i konspiracji. Brał udział w Powstaniu Warszawskim, które wybuchło w 1944 roku. Niestety, właśnie wtedy zginął postrzelony przez niemieckiego strzelca wyborowego.

Historia życia Baczyńskiego jest krótka, ale niewątpliwie inspirująca. W sumie napisał około pięciuset wierszy. Całe swoje życie wierzył w to, że Polska może odzyskać niepodległość. Jego utwory, pomimo mrocznej aury, niosły za sobą nadzieję. Ten wyjątkowy przedstawiciel pokolenia kolumbów był nie tylko waleczny, ale i ponadprzeciętnie wrażliwy. Czytając wiersze Baczyńskiego, ma się wrażenie, że wychwytywał w nich szczegóły, które z reguły umykają ludzkiemu oku. Styl pisania poety, a w szczególności niesamowite metafory, są przejawem wyjątkowego talentu. Myślę o tym, jak potoczyłaby się jego kariera, gdyby nie wziął udziału w Powstaniu. Smutne są to rozmyślania, zwłaszcza biorąc pod uwagę wiek, w którym przyszło mu zginąć, miał 23 lata. Pamięć o nim i jego tekstach jednak nadal trwa i trwać będzie.