Magia świąt – jakie tradycje świąteczne kultywowane są w poszczególnych rejonach Polski?

Boże Narodzenie spędzamy na ogół z bliskimi, a więc przeważnie w tym samym miejscu i w podobny sposób. Sprawia to, że znamy i kultywujemy tradycje świąteczne charakterystyczne dla naszego regionu i naszej rodziny, ale słabo orientujemy się w tych, które pielęgnowane są przykładowo na przeciwnym krańcu Polski. Boże Narodzenie jest ważnym momentem w roku, przez wielu Polaków cenionym znacznie bardziej niż Wielkanoc, dlatego wielu z nas czeka na niego z utęsknieniem i kiedy nadejdzie – z radością oddaje się wypełnianiu świątecznych zwyczajów. W naszym kraju jest ich bardzo wiele.

Kaszuby

Prezenty dostarcza Gwiazdor.

Na stole wigilijnym królują ryby takie, jak wędzony łosoś, pstrąg w galarecie, ryba po grecku i śledź przyrządzany na różne sposoby.

Do dzisiaj na Kaszubach popularny jest zwyczaj chodzenia po domach kolędników – przebranych za różne postaci dzieci, które śpiewają kolędy, aby w zamian otrzymać słodycze i datki.

Wielkopolska

Tutaj również prezenty dostaje się od Gwiazdora.

Tradycyjną wielkopolską potrawą wigilijną są makiełki, czyli kluski z makiem oraz smażony karp w szarym sosie.

Orszaki kolędnicze odwiedzające wielkopolskie domy zwą się herody. W przeciwieństwie do kolędników z innych regionów kraju, nie ma tam postaci zwierząt.

Podlasie

Prezenty dostaje się od św. Mikołaja, a w niektórych częściach Podlasia także od Dziadka Mroza (znanego z Rosji).

Do potraw które powinny znaleźć się na stole wigilijnym zaliczamy wareniki (które kształtem i smakiem przypominają pierogi z kapustą) oraz kutię kresową.

Mazowsze

Prezenty przynosi św. Mikołaj.

Na stole wigilijnym gości wiele potraw z grzybami między innymi zupa grzybowa i kapusta z grzybami. Charakterystycznym daniem są także rwaki – kluski ziemniaczane. Na święta przygotowuje się także fafernuchy, czyli małe, kruche ciastka o kształcie kopytek. Mają smak pieprzny z wyraźnie wyczuwalną nutą miodu i cynamonu.

Zwyczaj picia kompotu z suszu wywodzi się właśnie z Mazowsza.

Małopolska 

Prezenty przynosi Aniołek lub Gwiazdka.

W Małopolsce chętniej niż barszcz z uszkami jedzona jest zupa z suszonych grzybów. Do tradycyjnych małopolskich wypieków okresu świątecznego należy przekładaniec krakowski – drożdżowe ciasto dzielone na cztery części, przekładane konfiturami i masą orzechową. Na liście zwyczajowych potraw znajdują się też pierogi nadziewane śliwkami, z dodatkiem imbiru i przypraw korzennych.

Tradycje świąteczne Małopolski ściśle wiążą się również z wyjątkowymi szopkami bożonarodzeniowymi. Według legendy, scenę narodzenia Pana Jezusa jako pierwszy przedstawił św. Franciszek z Asyżu, umieszczając w szopce zwierzęta. Do dziś obok kościoła franciszkanów można podziwiać jedną z najpiękniejszych żywych szopek krakowskich. Już w średniowieczu zwyczaj ten rozprzestrzenił się również w kościołach. To właśnie w krakowskim klasztorze sióstr klarysek przy kościele św. Andrzeja, znajdują się najstarsze figurki jasełkowe, pochodzące z XIV wieku.

W mieście co roku organizowany jest konkurs na najpiękniejszą szopkę bożonarodzeniową. Obecnie prace biorące udział w konkursie można podziwiać w oknach sklepów i restauracji usytuowanych na Rynku Głównym.

Kraków to jedyne miasto, w którym tradycję stanowi składanie wieńców pod pomnikiem Adama Mickiewicza 24 grudnia, w dniu jego imienin.

Śląsk

Na Górnym Śląsku prezenty przynosi Dzieciątko Jezus. Pod choinką – kristbaum Ślązacy umieszczają małą stajenkę – betlyjkę, w której może Ono odpocząć. Natomiast na Śląsku Cieszyńskim dzieci oczekują Aniołka.

Pod talerze na stole wigilijnym wkłada się banknoty lub monety, które maja zapewnić dostatek w nadchodzącym roku.

Do potraw wigilijnych typowych dla tego rejonu należą: siemieniontka, zupa z rybich głów, panczkraut, moczka oraz makówki. Siemieniontka to zupa z nasion konopii. Panczkraut, czyli ziemniaki z kiszoną kapustą, spożywa się nie tylko na Wigilię. Moczka jest deserem przyrządzanym z piernika, piwa, wywaru z głów karpia oraz bakalii. Makówki to warstwowy deser z bułek i masy makowej z bakaliami.

W niektórych śląskich domach żywy jest przesąd, że podczas wieczerzy tylko gospodyni może wstać od stołu, bo inaczej przyniesie to nieszczęście.

Podhale

Podarki otrzymuje się od św. Mikołaja bądź Gwiazdki.

Górale z Podhala mają wiele dań charakterystycznych tylko dla swojego rejonu: bukty (kopytka ziemniaczane), moskale (placki ziemniaczane z masłem i bryndzą), kołatankę (kasza jęczmienna z brukwią i miodem), kłótę (gotowana kapusta z ziemniakami) oraz barszcz z fasolą.

Kolędnicy chodzą po domach od 26 grudnia do 6 stycznia – święta Trzech Króli.

Podkarpacie

Prezenty rozdaje Aniołek.

Lokalne potrawy świąteczne opierają się na różnych rodzajach kasz. Do tej kategorii zalicza się kasza jaglana ze śliwkami oraz gołąbki z kaszą gryczaną i ziemniakami. Podaje się także postnicę, czyli zupę na bazie kaszy pęczak i suszonych owoców. Regionalną potrawą wigilijną jest także podkarpacki pieróg, nadziewany kapustą i startymi na tarce, ugotowanymi ziemniakami. W wielu podkarpackich domach podczas wieczerzy jada się także barszcz biały, przygotowywany na zakwasie z żytniej mąki razowej oraz makowe łamańce.

Jak widzicie, Polska jest bogata w tradycje i obyczaje bożonarodzeniowe, specyficzne dla poszczególnych rejonów kraju. O wielu z nich nawet nie wspomniałam. Warto poznawać bogactwo naszej kultury i, jeśli tylko mamy okazję, kosztować nowych potraw. A może na następne święta zaskoczycie domowników i przyrządzicie którąś z nich?