Czuła pisarka – portret Olgi Tokarczuk

„Jestem to najdziwniejsze słowo świata”. Laureatka Nagrody Nobla w dziedzinie literatury za rok 2018, założycielka fundacji, pisarka i eseistka, ale przede wszystkim znana na całym świecie artystka. Bez niej literatura nie byłaby taka sama. Kim jest Olga Tokarczuk? 

Urodziła się 29.01.1962 roku w Sulechowie. Swoją przygodę z pisarstwem rozpoczęła już jako nastolatka. Ukończyła psychologię na Uniwersytecie Warszawskim, a także pracowała jako psychoterapeutka. Autorka takich powieści jak: „Bieguni”, „Dom dzienny. Dom nocny”, „Prawiek i inne czasy” czy „Księgi Jakubowe”. Jest wegetarianką od ponad 30 lat. Wyjątkowo wrażliwa, nie pozostaje obojętna na sprawy ekologii. Krytykuje konsumpcjonizm i uczy życia w zgodzie z otaczającym nas światem.

Przez szczegół odkryć całość

Olga Tokarczuk w swoich powieściach tworzy opisy światów, których sądy o człowieku, jako istocie kruchej, cząstce ogromnego uniwersum, mogą przyprawić o dreszcze. Zabiegi w jej dziełach są rewolucyjne, a dla niektórych literaturoznawców nawet kontrowersyjne. Noblistka wprowadza pojęcie „narratora czwartoosobowego”. Łamiąc klasyczny podział, artystka wystawia swoich czytelników na próbę zmierzenia się z nową rzeczywistością literacką. Czuły narrator jest w tym samym czasie każdym bohaterem powieści. Można określić go mianem „wszechczującego”. Ukazanie się najnowszej książki Olgi Tokarczuk to niewątpliwie jedno z ważniejszych wydarzenie kulturalnych 2020 roku. Sam tytuł „Czuły narrator” to nawiązanie do mowy noblowskiej pisarki, ale scala on również wszystkie 12 esejów, które wchodzą w jego skład.

Artystka wprowadza pojęcie „ognozji”, przez co wychodzi poza literackie schematy. Czym więc jest to nowe pojęcie? Spojrzeniem przez pryzmat szczegółów? A może to tylko skomplikowany literacki twór, którym będą zanudzać w szkołach. Możecie odkryć to na własną rękę, słuchając już teraz tej rozmowy.

W wykładzie noblowskim z 2019 roku autorka „Biegunów” ostrzega przed zmianami klimatycznymi. „Ziemia umiera, a my nawet tego nie zauważamy”. Uważa, że brakuje autorytetów w dziedzinie ekologii, a ciągły strach w mediach tylko pogarsza sprawę. Ludzie przyzwyczajają się do negatywnej narracji i nie wprowadzają zmian w swoim stylu życia. Bez nadziei i pozytywnej energii nasz gatunek już dawno by wyginął.

W 2017 roku na podstawie książki „Prowadź swój pług przez kości umarłych” ukazał się film w reżyserii Agnieszki Holland – „Pokot”. Jeśli jeszcze nie znacie twórczości Olgi Tokarczuk i nie wiecie, od czego zacząć, to ten film będzie idealny na start.

Konstelacje

W powieściach Olgi Tokarczuk przedmioty zyskują nowe życie. Nabierają wyrazistych znaczeń i stają się bohaterami literackimi. Hierarchia nie istnieje, zwierzęta są traktowane na równi z człowiekiem. Noblistka tworzy mikrokosmosy, zrywa z formą linearną. Fragmenty danej książki zamieniają się w konstelacje, często brakuje fabuły w ścisłych ramach. W przeciwieństwie do seriali, które nie mają funkcji katharsis, pisarka stara się uwolnić z „własnej bańki, jak w Prawieku”. W dobie Netflixa jesteśmy przebodźcowani. Według pisarki na co dzień dociera do nas tyle sygnałów, ile średniowieczni chłopi mogli poczuć przez rok. Chcemy więcej i więcej. Każdy obejrzany serial wzmaga w nas poczucie głodu, a niektóre zabiegi w fabule przestają zadziwiać. Po dobrym pierwszym sezonie czekamy na drugi, a producenci nie zważają na to, czy historię powinno się już zamknąć raz na zawsze, czy przeciągnąć, byle tylko zarobić kolejne pieniądze.

Powieści Olgi Tokarczuk pozwalają na chwilę się zatrzymać. To prawdziwa sztuka, która wyzwala. Sama autorka uważa, że nie liczy się ilość, a jakość czytania i że żadna jej książka nie powinna być szkolną lekturą. Zaprzyjaźnienie się z jej twórczością rozpoczyna niezwykłą podróż, czasami nawet w głąb nas samych.