Tradycyjna Wiedza Ekologiczna – odpowiedź na kryzys klimatyczny?

Kryzys klimatyczny jest obecnie jednym z najważniejszych wyzwań, z którymi musimy się zmierzyć. Tradycyjne metody zarządzania zasobami naturalnymi już nie przynoszą oczekiwanych rezultatów, dlatego konieczne stają się nowe rozwiązania, wykraczające poza dotychczasowe znane działania.

W obliczu rosnącego zagrożenia klimatycznego, eksperci poszukują alternatywnych metod ochrony środowiska. W ostatnich dziesięcioleciach uwagę badaczy, naukowców i polityków zwróciła wiedza ludów rdzennych na temat ich naturalnego otoczenia. Coraz częściej organizacje rządowe zwracają się do tych społeczności z propozycją współzarządzania terenami szczególnie dotkniętymi zmianami klimatycznymi. Takie współdziałanie opiera się na praktykach, które określane są mianem Tradycyjnej Wiedzy Ekologicznej (TEK). Jakie korzyści może nieść uwzględnianie rdzennej wiedzy w ochronie środowiska?

Czym właściwie jest Tradycyjna Wiedza Ekologiczna?

Tradycyjna Wiedza Ekologiczna jest pojęciem, które różni się w zależności od interpretacji naukowców zajmujących się dziedzinami pokrewnymi ekologii. Trudność w definiowaniu TEK wynika z jej wieloaspektowości.

Najlepszą definicję TEK przedstawia Peter Usher, który uważa, że „nawiązuje do wszystkich rodzajów wiedzy o środowisku wywodzących się z doświadczeń i tradycji danej grupy ludzi”. Wiedza ta nie odnosi się jedynie do faktów i obserwacji związanych z naturą, jak np. nazewnictwo roślin czy zwierząt. Jest to żywy proces, który dostosowuje się do zmian społecznych i środowiskowych. Wykracza także poza wiedzę w sensie ścisłym – jest produktem wyobrażeń, duchowości i ideologii danej grupy. Jednym z przykładów mogą być praktyki ludu Kri z Północnej Kanady, którzy według swoich wierzeń uważają, że zarówno ludzie, jak i zwierzęta oraz rośliny posiadają duszę. Przekłada się to na ich tradycje łowieckie, traktujące zwierzynę jako krewnych i nauczycieli, organizując polowania tylko w określonych porach roku i wprowadzając rytuały wdzięczności za udane łowy. Takie podejście ograniczało liczbę polowań, co pozwalało na regenerację populacji zwierząt. Więcej o praktykach ludu Kri można znaleźć tutaj.

Rdzennie ludy postrzegają środowisko zupełnie inaczej niż dominująca kultura Zachodu. Dla nich ziemia jest aktywnym uczestnikiem w doświadczeniu, ściśle związanym z wierzeniami, filozofią i praktykami. W kulturze zachodniej natomiast, natura często traktowana jest jako zasób, oddzielony od człowieka. Możliwe, że właśnie ta tendencja oddzielania się od natury przyczyniła się do obecnego kryzysu klimatycznego.

Zalety Tradycyjnej Wiedzy Ekologicznej a kryzys klimatyczny

W obliczu kryzysu klimatycznego, TEK może okazać się kluczowym elementem w walce z zagrożeniami ekologicznymi. Integracja Tradycyjnej Wiedzy Ekologicznej w praktyki ochrony środowiska oraz zarządzania zasobami może przynieść liczne korzyści:

• TEK ma charakter lokalny, co odróżnia ją od centralnych metod zarządzania. Opiera się na dogłębnym poznaniu specyfiki terenu i jego potrzeb;
• Pozwala na bezpośrednie monitorowanie i zarządzanie obszarami przez lokalne społeczności;
• Zwiększa wpływ i sprawczość często marginalizowanych grup rdzennej ludności.

Jak włączać Tradycyjną Wiedzę Ekologiczną w politykę ekologiczną?

Chociaż tradycyjne praktyki rdzennych ludów niosą wiele korzyści, istnieją także wyzwania związane z ich integracją w systemy zarządzania środowiskiem. Jednym z głównych problemów jest różnica między Tradycyjną Wiedzą Ekologiczną a nauką ustandaryzowaną. TEK nie wpisuje się w tradycyjny metodologiczny schemat nauki, przez co bywa traktowana jako mniej wiarygodna. Kolejną przeszkodą jest różnica światopoglądów między organizacjami rządowymi a rdzennymi społecznościami, co prowadzi do nieufności i trudności w komunikacji.

Mimo tych trudności, na całym świecie rośnie liczba inicjatyw mających na celu integrację Tradycyjnej Wiedzy Ekologicznej w strategie ochrony środowiska. Przykładem może być chociażby Australia, która włączyła rdzenne społeczności w swoje działania na rzecz osiągnięcia zerowej emisji gazów cieplarnianych. Z kolei Nowa Zelandia, na mocy inicjatywy lokalnych Maorysów, nadała górze Taranaki prawa osobowe, co ma ułatwić ochronę tego ważnego miejsca kultu Maorysów.