Rok 2016 w literaturze – po co warto sięgnąć?

W roku 2016 półki w księgarniach zapełniły się wieloma nowymi książkami, z których niejedna jest tak dobra, że grzechem byłoby jej nie przeczytać. Oto te, których absolutnie nie możecie pominąć, wybierając lekturę na weekend czy zimowy wieczór.

Shantaram, Gregory David Roberts

Shantaram to czytelniczy Święty Graal. To nagroda za setki i tysiące przeczytanych rzeczy średnich. To osiemset stron czytelniczego raju, zasysającej i hipnotyzującej lektury, w trakcie której jedyne co nam przeszkadza, to świadomość, że musi się skończyć. – Tak książkę opisują wydawcy. I nie ma w tym opisie ani słowa przekłamania. Shantaram jest bowiem osadzoną we współczesnych Indiach, brawurową, awanturniczą powieścią, od której nie sposób się oderwać. Jej codzienność przesycona jest sprzecznościami: gangsterskie porachunki mieszają się z niespełnioną miłością, a fałszerstwa i przemyt ze szczerą przyjaźnią. Shantaram, czyli „boży pokój”, jest obowiązkową lekturą dla każdego, kto choć na chwilę zwątpił w słuszność swoich życiowych wyborów. Dzięki niej odzyskacie wiarę. W drugiego człowieka. W sens tego, co nas spotyka. I w siebie.

Mały przyjaciel, Donna Tartt

Alexandria w stanie Missisipi, Dzień Matki. Mały Robin Dufresnes zostaje powieszony na drzewie w ogródku rodziców. Dwanaście lat później zagadka jego śmierci pozostaje nierozwiązana. Harriet, która była niemowlęciem w momencie śmierci brata, postanawia znaleźć i ukarać mordercę oraz scalić rodzinę, która rozpadła się po tej tragedii. Uzbrojona w wiedzę zaczerpniętą z książek przygodowych, Harriet, w towarzystwie najlepszego przyjaciela, szuka zemsty w śmiertelnie niebezpiecznym półświatku amerykańskiego Południa.

Powieści Donny Tartt mają to do siebie, że są niezwykle dopracowane i przemyślane. Mały Przyjaciel zaczyna się od prawdziwego ciosu, który przyciąga nas jak magnes i wciąga w zawiłość historii. Angażuje emocjonalnie. Zostawia rysę na naszym sercu. Sprawia, że przez dłuższy czas nie będziemy mogli o niej zapomnieć. A przecież o to w książkach chodzi.

Zakonnice odchodzą po cichu, Marta Abramowicz

To, co dzieje się za klasztornymi murami często nigdy nie wychodzi na światło dzienne. Siostry strzegą tajemnicy zakonnego życia jak najważniejszego z możliwych sekretów. Tym razem możemy jednak przyjrzeć się bliżej temu, co zwykle pozostaje w ukryciu. Dlaczego część sióstr odchodzi z zakonu? Czy to dlatego, że zaszły w ciążę z którymś z księży? A może straciły wiarę? Albo po prostu zakochały się w kimś „z zewnątrz”?

Marta Abramowicz w odważnym reportażu Zakonnice odchodzą po cichu uchyla czytelnikom rąbka tajemnicy. Książka odnosi niebywały sukces. Z każdą kolejną stroną odkrywamy coś nowego. Coś, o czym, zwykle zbyt wiele się nie mówi. Bo przecież powiedzieć złe słowo na zakon, to jak stanąć przeciw Kościołowi.

Zanim się pojawiłeś, Jojo Moyes

Co robisz, jeśli chcesz uszczęśliwić osobę, którą kochasz, ale wiesz, że to złamie twoje serce?
Willowi Traynorowi wypadek motocyklowy odebrał chęć do życia. Wszystko wydaje mu się teraz błahe i pozbawione kolorów. Wie jednak, w jaki sposób to przerwać. Nie ma jednak pojęcia, że znajomość z Lou, ekscentryczną dwudziestosześciolatką, wywróci jego świat do góry nogami i odmieni ich oboje na zawsze.

Zanim się pojawiłeś jest, wg magazynu People, powieścią zabawną, zaskakującą i rozdzierającą serce. Nie sposób się z tym nie zgodzić. Jojo Moyes zabiera nas w magiczną podróż do świata, w którym każdy chciałby się znaleźć. Świata, ukazującego cudowną złożoność uczucia, jakim darzyć się mogą zupełnie nieznające się wcześniej osoby. Świata, w którym miłość może zdziałać cuda. Te zaś są znacznie bliżej niż myślimy. Tuż – tuż. Za rogiem. Wystarczy tylko wyciągnąć po nie rękę. I serce.

Żniwa zła, Robert Galbraith

Robin Ellacott otrzymuje tajemniczą przesyłkę. Z przerażeniem odkrywa w paczce odciętą nogę. Szef dziewczyny, prywatny detektyw Cormoran Strike, jest równie zaskoczony. Przychodzą mu na myśl tylko cztery osoby, które mogłyby być zdolne do takiej brutalności. Detektyw sądzi, że policja podąża fałszywym tropem. Rozpoczyna śledztwo na własną rękę.

J. K. Rowling, pod pseudonimem Roberta Galbraitha, po raz kolejny udowadnia, że z łatwością zmienia style i wczuwa się w każdą nową historię. Tym razem zabiera nas w podróż po świecie pełnym intryg i zwrotów akcji, które zaskoczą nawet najbardziej doświadczonego konesera kryminałów. Na ulicach Londynu grasuje bowiem seryjny morderca, którego modus operandi jest łudząco podobny do… Kuby Rozpruwacza. Czy Cormoran Strike zdoła powstrzymać grasującego w stolicy Anglii psychopatę? Czy tym razem zło zbierze okrutne żniwo?

Szklany miecz, Victoria Aveyard

W kontynuacji bestsellerowej Czerwonej królowej Mare Barrow musi zmierzyć się z mrokiem, który ogarnął jej duszę. Stawia czoło bezlitosnemu królowi Mavenowi, który, dowiedziawszy się, że dziewczyna posiada nadprzyrodzone zdolności, chce wykorzystać ją jako broń. Czy Mare uda się wygrać w walce o wolność? Czy też sama stanie się potworem, którego usilnie próbuje pokonać?

Trzymający w napięciu Szklany miecz przez wielu został uznany za schematyczny plagiat. To jednak nie znaczy, że ucierpiała na tym popularność książki. Wręcz przeciwnie. Kontynuacja Czerwonej królowej cieszyła się w 2016 roku sporym zainteresowaniem czytelników. Ci zaś, którzy już raz wzięli ją do ręki nie mogli się od niej oderwać, aż do ostatniej strony.

Polska odwraca oczy, Justyna Kopińska

Szokujące reportaże Justyny Kopińskiej to opowieści o najważniejszych niewyjaśnionych sprawach sprzed lat. Autorka z niezwykłą bezpośredniością obnaża przed nami obraz nieskutecznego wymiaru sprawiedliwości, a także ludzi pozostawionych samym sobie z poczuciem wyrządzonej krzywdy. Po publikacji tekstów wielu przestępców trafiło do więzienia, a w prawie pojawiły się zmiany dotyczące bezpieczeństwa w instytucjach zamkniętych. Justyna Kopińska nie boi się spraw pozornie niemożliwych do rozwiązania. W swojej książce Polska odwraca oczy, pisze m.in. o dręczonych pacjentach szpitala psychiatrycznego i o tuszowaniu sprawy morderstwa, które wydawało się zbyt trudne do rozwiązania. Reportaż Justyny Kopińskiej jest obowiązkową lekturą dla tych, którzy sami walczą o sprawiedliwość. Autorka udowadnia, że warto.

Grunt pod nogami, Jan Kaczkowski

Grunt pod nogami to wybór kazań, które zdaniem księdza Kaczkowskiego najlepiej pokazują najbliższe mu tematy. Wśród nich znajdujemy: wierność sumieniu, odwagę, wewnętrzną uczciwość, pokonywanie własnych słabości, budowanie bliskości i autentycznych relacji. Niezależnie od tego, czy autor książki przemawiał do tłumów, które przychodziły na jego msze, czy do pacjentów hospicjum w Pucku i ich rodzin, widzimy w nich księdza Jana, który dzieli się tym, co dla niego najważniejsze.

Fenomenem jego popularności była dobroć, szczerość, ale i odwaga. W książce Grunt pod nogami zachęca nas, abyśmy zawalczyli o nasze relacje z najbliższymi. Byśmy umieli zatrzymać się na chwilę i zastanowić nad swoim życiem. Ksiądz Jan uświadamia nam, że czas ucieka znacznie szybciej niż sądzimy, nie warto więc trwonić go na głupstwa. Jednocześnie jego kazania pozbawione są prawienia morałów i oceniania nas z góry. Są za to pełne cierpliwości i zrozumienia. To zaś sprawia, że tak wielu ludzi zachwyca się twórczością księdza Kaczkowskiego. 

Zmuś mnie, Lee Child

Właściwie jedzie do Chicago, ale wcale nie musi tam dotrzeć. Więc dlaczego nie miałby wysiąść w Oklahomie, choćby po to, by dowiedzieć się, skąd ta dziwna nazwa – Matczyny Spoczynek. Wkrótce Reacher spotyka kobietę, przez którą następnego dnia nie wsiada do pociągu. Michelle Chang, prywatny detektyw, szuka wspólnika, który przyjechał do Oklahomy i zniknął. Obawia się, że przytrafiło mu się coś złego. Zachowanie miejscowych tylko potwierdza obawy Chang i umacnia Reachera w decyzji, by jej pomóc. Nawet jeśli będzie musiał w tym celu szukać tam, gdzie nigdy dotąd się nie zapuszczał – w internetowej Głębokiej Sieci. Nawet jeśli będzie musiał zostawić za sobą kilka uszkodzonych ciał. Niektórych tak na amen.

Lee Child jak zwykle nie zawodzi czytelników. Matczyny Spoczynek jednocześnie niepokoi, ale intryguje, śmieszy, ale i przeraża, czaruje swoim pięknem, ale odstrasza wrogością i wszechobecną tajemnicą. Fabuła Zmuś mnie rozpoczyna się zaskakująco spokojnie, jakby nie chciała od razu przerazić czytelnika. Dopiero w narastającym powoli napięciu poznajemy kunszt autorski pisarza. I ostatnim, co możemy zrobić to odłożyć książkę. Bo ta wciąga nas w swoją sieć intryg i tajemnic, z których nie sposób się wyzwolić. 

Król, Szczepan Twardoch

Warszawa. Burzliwe lata trzydzieste XX wieku. Wielokulturowy, podzielony świat u progu II wojny światowej, targany konfliktami narodowymi, politycznymi, społecznymi – w całej złożoności, pokazany nieraz drastycznie, ostro, szokująco. Zwroty akcji, romanse, gwałty, ćwiartowanie ciał, szantaże, przewroty polityczne – tu zaciera się granica między życiem codziennym, polityką, a gangsterskim półświatkiem. 

Ktoś kiedyś powiedział, że Król to męskie fantazje Szczepana Twardocha. Coś w tym jest. Ósma powieść autora zdecydowanie nie należy do łatwych… ani przyjemnych. Lektura przenosi nas do roku 1937. Twardoch dogłębnie analizuje wszystko to, co najbardziej ponure i złe w polskim społeczeństwie, a my, nieświadomie, dajemy się wciągnąć w tę analizę. I czytamy. Z zapartym tchem. Bo, choć minęło tak wiele lat, często mamy wrażenie, że opisano nas samych.

Ganbare! Warsztaty umierania, Katarzyna Boni

Ganbare! Jest opowieścią o Japonii. Tym razem jednak nie jest to piękna baśń o kraju kwitnącej wiśni, lecz o kraju, który od 2011 roku nie może podnieść się z tragedii. To właśnie wtedy przez ten azjatycki kraj przeszło tsunami. Tsunami, które pochłonęło tysiące ludzkich istnień. Które obudziło elektrownię jądrową. Po którym do tej pory Japończycy nie mogą się pozbierać. Jedni, ignorując zagrożenie, próbują żyć w napromieniowanym świecie, jakby nigdy nic się nie stało. Inni wciąż szukają swoich bliskich, bo przecież dopóki nie znajdą ciała, w ich sercach wciąż tli się nadzieja. Jeszcze inni, nie mogąc się pogodzić ze stratą członków rodziny, rozmawiają z duchami. Albo zapisują się na warsztaty umierania, aby dobrze wykorzystać swoje życie i w każdym momencie być przygotowanym na śmierć.

Ganbare! Jest reportażem przejmującym, ale i podnoszącym na duchu. Pozwala odzyskać nadzieję, że mimo wszelkich kataklizmów i tak zawsze przyjdzie moment, w którym damy radę się podnieść. Jednak Warsztaty umierania to nie tylko książka o Japonii. To także fascynująca wędrówka w głąb doświadczenia śmierci, z którą może jednak da się oswoić.

Nic zwyczajnego. O Wisławie Szymborskiej, Michał Rusinek

Piętnaście lat sekretarzowania takiej osobie? Doprawdy, nie było w tym nic zwyczajnego.
Ona – świeżo upieczona Noblistka, On – magister filologii polskiej. Miał jej pomagać przez trzy miesiące, między przyznaniem a wręczeniem nagrody w 1996 roku. Został dłużej. Poetka i jej Pierwszy Sekretarz.
W tej książce spotykamy Wisławę Szymborską, której do tej pory nie znaliśmy.
To portret osoby nieprzeciętnej, damy o niezwykłym poczuciu humoru, a zarazem umiejętności mówienia o sprawach najistotniejszych. Frywolnej, ale i melancholijnej. Zabawnej, ale i depresyjnej. Dzięki książce Michała Rusinka poznajemy nie tylko samą poetkę, ale też istotę jej twórczości. Odkrywamy, że to, co w Szymborskiej najintymniejsze, najbardziej osobiste mogliśmy poznać już wcześniej. W jej wierszach.

Aleja tajemnic, John Irving

Czternastoletni Juan Diego, który urodził się i dorastał w Meksyku, ma młodszą siostrę Lupe. Ta zaś myśli, że zna przyszłość, zwłaszcza swoją i brata. Jest telepatką, czyta w myślach i umie bezbłędnie rozszyfrować przeszłość większości ludzi, z którymi ma do czynienia. Z przyszłością różnie bywa, ale wyobraźcie sobie, co czuje dziewczynka, która myśli, że wie, co czeka ją lub osobę, którą najbardziej kocha. Do czego się posunie, aby odwrócić bieg przeznaczenia?

Aleja tajemnic to opowieść o tym, co spotyka 54-letniego Juana Diego na Filipinach, gdzie wydarzenia z przeszłości ścierają się z tym, co ma dopiero nastąpić. Książka Johna Irvinga jest pełna sprzeczności i, jak głosi sam tytuł, tajemnic. Na każdym kroku miesza powagę z żartem, religię z erotyką, a swoistą baśniowość z motywami fatalistycznymi. Podczas czytania orientujemy się, że autor chce nam coś uzmysłowić. I wtedy, między wierszami, dostrzegamy to, co ważne: znaczenie miejsca, z którego pochodzimy. Bo przecież tożsamość kształtuje się już w dzieciństwie, a w dorosłym życiu ulega jedynie drobnym modyfikacjom. Aleja tajemnic jest także książką o cudach, których zawsze pragniemy. I o duchach. Te zaś są bliżej, niż mogłoby nam się to wydawać.

Harry Potter i przeklęte dziecko, John Tiffany i Jack Thorne

Harry Potter nigdy nie miał łatwego życia, a tym bardziej teraz, gdy jest przepracowanym urzędnikiem Ministerstwa Magii, mężem oraz ojcem trójki dzieci w wieku szkolnym. Podczas gdy Harry zmaga się z natrętnie powracającymi widmami przeszłości, jego najmłodszy syn Albus musi zmierzyć się z rodzinnym dziedzictwem, które nigdy nie było jego własnym wyborem. Gdy przyszłość zaczyna złowróżbnie przypominać przeszłość, ojciec i syn muszą stawić czoło niewygodnej prawdzie: że ciemność nadchodzi czasem z zupełnie niespodziewanej strony.

Nie da się ukryć, że ósma część Harry’ego Pottera jest wyjątkowa. I nie chodzi tu o treść, a o formę. Tym razem bowiem dano nam do przeczytania scenariusz. Scenariusz sztuki teatralnej. Może się to wydać dziwne. Przecież nieczęsto czytujemy scenariusze. Dość oryginalny pomysł Johna Tiffany’ego i Jacka Thorne’s nie okazał się jednak taki zły. Książka sprzedała się w ogromnej liczbie egzemplarzy, a także zebrała pozytywne oceny krytyków. Może warto więc sięgnąć po tę lekturę choćby dla spojrzenia na historię Harry’ego z zupełnie innej strony.

Nienachalna z urody, Maria Czubaszek

Nienachalna z urody to najodważniejsza z książek znanej satyryczki. Maria Czubaszek zdradza swoje sekrety i po raz pierwszy mówi o sobie tak szczerze. I tak dużo. Opowiada o ludziach, z którymi się przyjaźniła, pracowała, których mijała w życiu. Komentuje sytuację w kraju (także tę po „dobrej zmianie”). Pewne historie, które czytelnicy już mieli okazję poznać, wreszcie znajdują zakończenie.

Książka jest jednak tylko z pozoru opowieścią o Czubaszek. Tak naprawdę autorka stara się opisać nas samych. Robi to na tyle umiejętnie, że każdy, kto przeczyta choć fragment, znajdzie tu coś o sobie. Wystarczy bowiem, że ktoś nie lubi sprzątania. Albo herbaty. Albo pali papierosa za papierosem. Czubaszek, jak zwykle szczerze, nie zapomina o wytknięciu nam wszystkich możliwych wad. Jeśli więc chcemy nabrać dystansu i poczytać książkę o swoich przywarach to Nienachalna z urody nada się na pewno.

Pani Noc, Cassandra Clare

Minęło pięć lat od wydarzeń przedstawionych w Mieście Niebiańskiego Ognia, po których Nocni Łowcy znaleźli się na skraju zagłady. Emma Carstairs nie jest już pogrążoną w żałobie dziewczynką, lecz młodą kobietą, która zamierza za wszelką cenę dowiedzieć się, kto zabił jej rodziców, i pomścić ich śmierć. Wraz ze swoim parabatai, Julianem Blackthornem, odkrywa demoniczny spisek obejmujący zasięgiem całe Los Angeles. Gdyby jeszcze serce nie prowadziło jej na manowce…

Mimo tego, iż niektórzy wytykają autorce pewne nieścisłości w treści, książka niewątpliwie odniosła sukces. Bohaterowie już po kilku pierwszych stronach skradną serce każdemu, kto sięgnie po Panią Noc. Wciągająca fabuła i wartka akcja, nasycona humorem sprawia, że nie można się od niej oderwać. Powieść Cassandry Clare jest więc idealnym pomysłem na długie zimowe wieczory, które mogą przeciągnąć się do rana. Bo kiedy czytać Panią Noc, jeśli nie właśnie w nocy?

 Sprawiedliwi zdrajcy, Witold Szabłowski

Rzeź wołyńska to temat wciąż aktualny zarówno dla Polaków, jak i Ukraińców. Witold Szabłowski podróżuje po obu krajach, aby poznać poruszające historie ludzi, którym w 1943 roku udało się przetrwać. Te zaś są pełne cudów i szczęśliwych zbiegów okoliczności. Chwytają za serce. Wzruszają. Wywołują emocje. To właśnie dla tych historii, w które nierzadko trudno uwierzyć, warto sięgnąć po tę książkę.

Szabłowski chce dowiedzieć się, kim byli ci, którzy nieśli pomoc Polakom, w czasie masowych mordów dokonywanych przez ukraińskich nacjonalistów. I czy trzeba zdradzić swoich, aby ratować innych? Bo przecież nie wszyscy Ukraińcy brali udział w rzezi, ale również ryzykowali życie, pomagając ukryć się Polakom na strychach i w stodołach. W swoim reportażu autor próbuje rozwiązać tajemnice przeszłości i odpowiedzieć na wciąż aktualne pytania.

Rok 2016 obfitował nie tylko w literaturę piękną, która, rozgrzewając naszą wyobraźnię, pozwoliła oderwać się od szarej rzeczywistości i zatopić w innym, wykreowanym przez autora świecie, ale również we wspaniałą literaturę faktu i reportaże. Wiele z nich jest kontrowersyjnych. Przejmujących. Poruszających niewygodne i niezręczne tematy. Reportaże jednak takie być powinny. Powinny skłaniać do refleksji, wzruszać i sprawiać, że na długo zapadną nam w pamięć. Te wydane w 2016 roku takie właśnie są. Często szokują i wzbudzają emocje. I zmieniają nas. Na zawsze.