Roman Polański: Historia wielkiego reżysera

Mia Farrow w filmie „Roman Polański: Ścigany i pożądany” powiedziała, że jego życie wystarczyłoby na kilka innych. Wielu dziennikarzy bezpośrednio porównuje je do twórczości reżysera, ukazując sieci powiązań między filmami, a zdarzeniami po nich następującymi. Jednak nikt nie ma wątpliwości, że Polański jest kimś wyjątkowym – filmowym geniuszem, o wyjątkowo trudnej historii.  

Roman Polański urodził się w Paryżu w 1933 roku jako Raymond Thierry Liebling. Jego ojciec, Mojżesz Liebling, (później Ryszard Polański) był malarzem, żydowskiego pochodzenia, który mieszkał wcześniej w Polsce. Matka, Bulla, była Rosjanką. Posiadał również przyrodnią siostrę, Anette. W swojej autobiografii napisał, że był „wymagającym stałej opieki, trudnym i drażliwym dzieckiem ze skłonnością do dąsania się i wybuchów gniewu”. Rodzicie Polańskiego czuli się źle w Paryżu przez nasilanie się antysemickich nastrojów. W 1937 roku powrócili do Polski, a dokładniej do Krakowa. Okazało się to ogromnym błędem.
Ich życie w Krakowie przerwał niemiecki najazd. A cała rodzina Polańskich, po odkryciu przez Niemców ich żydowskich korzeni, została umieszczona w krakowskim gettcie. W 1941 roku jego ciężarna wówczas matka została aresztowana i wywieziona do Oświęcimia, gdzie zginęła w komorze gazowej. Roman uciekł z getta przy pomocy ojca. Początkowo ukrywał się u rodziny Wilków, która obawiając się ryzyka, przekazała chłopca do rodziny Putków na wieś. Przez ostatnie dni wojny ukrywał się w schronie przeciwlotniczym. Kilka miesięcy później odnalazł wuja, a następnie ojca. Jego siostrze Anette również udało się przetrwać wojnę, wkrótce po jej zakończeniu wyjechała do Francji i już nigdy nie wróciła do Polski.

Marzenia o aktorstwie i kariera reżyserska. 

Kariera Romana Polańskiego rozpoczęła się na dobre, gdy miał 13 lat. Dostrzegła go Maria Biliżanka, której opowiedział pewien monolog, udając starszego człowieka. Biliżanka była pod wrażeniem i w ten sposób Roman dostał pierwszą w życiu rolę w sztuce „Wesoła gromadka”, a następnie „Syn pułku”. Dzięki temu zwrócił na siebie uwagę studentów łódzkiej szkoły filmowej, między innymi Andrzeja Wajdy, który postanowił obsadzić go w swoim debiutanckim filmie „Pokolenie”.
Roman Polański w wywiadach czy autobiografiach podkreśla, że od zawsze kochał kino. Nawet wtedy gdy na murach kin widniał napis „TYLKO ŚWINIE SIEDZĄ W KINIE”, a jedynym repertuarem była nazistowska propaganda.

– Byłem absolutnie zakochany w tym wszystkim. W tej sali, fotelach, atmosferze, zapachu, blasku projektora, a przede wszystkim w tym co było na ekranie. I jestem zakochany nadal. Najszczęśliwszy czuję się na planie – mówił.
Polański starał się o przyjęcie do szkół aktorskich w Krakowie i Warszawie, ale nie dostał się do żadnej z nich. Podobno z powodu ojca, który był przedsiębiorcą, a przedsiębiorców postrzegano jako wrogów klasowych. Odmawiano mu mówiąc, że jest za niski i nie znajdą się role na mężczyznę jego postury. W 1954 roku złożył aplikację do łódzkiej filmówki. Dostał się na reżyserkę i rozpoczął swoją filmową przygodę od krótkometrażowych filmów – takich jak „Dwaj ludzie z Szafą” , „Rower” , „Rozbijemy tę zabawę”.
W 1962 roku nakręcił „Nóż w wodzie”. Był to jego pierwszy film pełnometrażowy. Od razu otrzymał nominację do Oscara. Sam Polański streszcza film krótko: Postawiłem trzy osoby w stresującej sytuacji, wynikającej z zamknięcia na jachcie i rywalizacji dwóch mężczyzn. W Polsce film został uznany za skandaliczny. Podobno Władysław Gomułka podczas seansu cisnął w ekran popielniczką. Dopiero po jego sukcesie za granicą został doceniony również w kraju. Wpisał się oczywiście na listę najważniejszych filmów Światowej Kultury Popularnej. Ogromna większość scen z tego filmu jest uznawana za kultowe. Tak samo muzyka, którą stworzył Krzysztof Komeda, ówczesny przyjaciel Polańskiego,  jest znana na całym świecie.

Wyjazd na Zachód

Po sukcesie „Noża w wodzie” Polański zrealizował swoje marzenie o wyjeździe na Zachód. Początkowo pojechał do Francji. Następnie do Wielkiej Brytanii, gdzie nakręcił „Wstręt”, dramat będący studium psychologicznym obłędu młodej kobiety o imieniu Carol. W tej roli reżyser obsadził Catherine Deneuve. Film cieszył się sporym uznaniem, a sceny, takie jak na przykład ta z rękami mężczyzn wystającymi ze ścian, weszły do kanonu najlepszych ujęć.

Sukces „Wstrętu” pozwolił Romanowi rozwinąć skrzydła. W 1967 roku powstał film „Nieustraszeni pogromcy wampirów”, groteskowa opowieść o parze śmiałków polujących na wampiry w śniegach Transylwanii. Film jest szczególnie ważny w karierze Romana Polańskiego przez to, że właśnie na jego planie poznał on swoją przyszłą małżonkę Sharon Tate.  – Z roku na rok coraz bardziej lubię ten film. Pewnie po prostu wracam do tamtych szczęśliwych czasów, kiedy go kręciłem z ludźmi, których lubiłem. No i oczywiście z Sharon – mówił.

Zaraz po premierze, w 1968 roku Sharon i Roman pobrali się. I zaczął się dla nich wspaniały okres, trwający niestety tylko rok.

Sielanka

Po ślubie Roman i Sharon zamieszkali w Hollywood, które Polański od razu pokochał  z wzajemnością. Miał wielu przyjaciół. Razem z Sharon prowadzili tzw. dom otwarty, wciąż mieli gości, byli wyjątkowo lubiani, mieli masę znajomych. W 1968 roku reżyser zrealizował film „Dziecko Rosemary”, który ostatecznie ugruntował jego pozycję jako doskonałego reżysera. Film odniósł ogromny sukces, a Polański stał się kimś w rodzaju złotego chłopca Hollywood. Kultową muzykę do filmu, ponownie skomponował przyjaciel reżysera – Krzysztof Komeda, a główną rolę zagrała jego przyjaciółka Mia Farrow, która świetnie pasowała do roli Rosemary. Film wzbudzał wiele kontrowersji. Przede wszystkim jego tematyka – sekta, która zmusza główną bohaterkę do urodzenia dziecka diabłu, ale też reklama „Pray for Rosemary’s Baby” wywołały spore zamieszanie nie tylko w Hollywood. Dzieło Polańskiego zostało nagrodzone dwiema nominacjami do Oscara i Oscarem dla aktorki drugoplanowej. Po tym sukcesie Roman przyjaźnił się już z największymi  gwiazdami, udzielał wywiadów, był zasypywany scenariuszami, ale przede wszystkim wiódł szczęśliwe życie. Mieszkał w Beverly Hills z Sharon. Spodziewali się dziecka.

Tragedia w domu Polańskich

W 1969 roku Roman i Sharon przebywali w Londynie. Polański pracował nad filmem „Dzień Delfina”. Sharon postanowiła wrócić do USA, ponieważ wkrótce miała urodzić dziecko. Roman miał dojechać do niej później, miał problemy z wizą.

Krótko po powrocie Sharon do USA, 8 sierpnia 1969 roku grupa osób związanych z sektą Charlesa Mansona włamała się do jej willi w Beverly Hills. Tate i jej przyjaciele zostali związani i okrutnie torturowani. Sharon, będącą wówczas w 9. miesiącu ciąży, została zamordowana przez Susan Atkins, która zadała jej 19 ciosów nożem. Później krwią ofiar namalowała symbole satanistyczne, a na drzwiach napis PIG.
Policjanci długo nie mogli znaleźć sprawców. Dopiero Susan Atkins, która została skazana za inne wykroczenie, w więzieniu „pochwaliła się” masakrą w domu Polańskich współwięźniom i ktoś na nią doniósł. Atkins była wyjątkowo okrutna i szczerze dumna z tego, czego dokonała.
Wszyscy sprawcy zostali skazani na dożywocie. Susan Atkins podobno przeszła przemianę w więzieniu i wielokrotnie wnioskowała o szybsze zwolnienie. Bezskutecznie prośby o uwolnienie jej,  składał również jej mąż – prawnik.  Jednak nigdy się to nie udało. Protesty wobec wcześniejszego zwalniania więźniów wnosiła matka Sharon – Doris Tate.  Przy procesie o wcześniejsze zwolnienie jednej z morderczyń padło jej słynne zdanie: „Jaką łaskę pan okazał mojej córce, gdy ona błagała o życie? Jaką łaskę okazał pan mojej córce, gdy mówiła: Dajcie mi dwa tygodnie, żebym mogła urodzić dziecko, a potem możecie mnie zabić?… Kiedy Sharon będzie mogła ubiegać się o darowanie wyroku? Czy jeśli wy wyjdziecie na wolność, to te siedem, a może nawet więcej ofiar, też będzie mogło opuścić groby? Nie wolno wam zaufać”. 

Po śmierci Sharon Polański długo nie mógł dojść do siebie. Nakręcił „Tragedię Makbeta” , która okazała się filmową klapą i nie przysporzyła mu fanów. Dopiero sześć lat po tragedii zrealizował film  „Chinatown” z Jackiem Nicholsonem w roli głównej. Film stał się wielkim przebojem, zdobył jedenaście nominacji do Oscara (jeden przyznany – za scenariusz) oraz siedem nominacji do Złotych Globów (cztery przyznane – za najlepszy film, reżyserię, scenariusz i rolę męską). Zdobył też powszechne uznanie krytyków i publiczności. Jest uważany za jedno z największych dzieł w historii kina. Polański wcielił się w filmie w człowieka z nożem.

Krótko po filmie „Chinatown” , w 1978 roku Roman Polański został oskarżony o gwałt na nieletniej Samancie Gailey. Sprawa ciągnęła się latami. Prowadził ją sędzia Laurence Ritterband, który lubował się w procesach celebrytów. Jednak w trakcie procesu Polańskiego kilkakrotnie zmieniał zdanie co do kary, jaką ma odbyć reżyser. Dziś wiadomo, że sam sędzia mocno naginał kodeks, a postępowanie nie było prowadzone obiektywnie. W trakcie trwania procesu Polański emigrował z USA, ponieważ czuł, że jest niesprawiedliwie sądzony. Niedawno prokurator stawiający mu zarzuty stwierdził, że wcale nie dziwi się jego ucieczce, ponieważ zachowanie sędziego w tej sprawie budziło wątpliwości.

Powrót do Europy

Po powrocie do Europy w 1976 roku nakręcił „Lokatora”, który opowiada historię Trelkovskiego, urodzonego w Polsce urzędnika, zamieszkującego obskurną paryską kamienicę. Polański jak zwykle świetnie ukazuje profile psychologiczne postaci. Wcielając się w główną postać – Trelkovskiego igra z widzem, pokazując najgorsze ludzkie słabości.

Zaledwie dwa lata po „Lokatorze” zrealizował „Tess”  z Nastassją Kinski, za który otrzymał trzy Oscary (na sześć nominacji), Złoty Glob dla najlepszego filmu zagranicznego i trzy Cezary, w tym dla najlepszego filmu. Reżyser doskonale ukazał życie ówczesnych ludzi na wsi, ich zwyczaje, atrybuty. W dużej mierze wynikało to z jego własnego doświadczenia.  – Kiedy byłem dzieciakiem i uciekłem z getta, zamieszkałem na wsi takiej jak ta z Tess. To były lata czterdzieste, ale chłopi w tamtym regionie żyli dosłownie jak w średniowieczu. Wiem wszystko o życiu na wsi: jak siać, jak zbierać plony. Chciałem to wszystko odtworzyć – przyznawał.

W 1988 roku zrealizował film „Frantic”, z Emmanuelle Seigner i Harrisonem Fordem. O filmie powiedział krótko: Chciałem pozbyć się wszystkiego, co wydawało mi się osobliwie paryskie i próbowałem pokazać prawdziwe miasto. Dla mnie tak ono wygląda, a nie tak, jak sobie wyobrażają Amerykanie.

Cztery lata później powstały „Gorzkie Gody” również z Seinger i Hugh Grantem w rolach głównych. Oba filmy zyskały miano kultowych. Wiele scen przeszło do historii, jak na przykład scena tańca  Seigner z Fordem we „Franticu” przy piosence Grace Jones.

Rok po premierze filmu „Frantic” Emmanuelle  Seigner została żoną Polańskiego, a reżyserowi powoli po tragediach, jakich doświadczył wcześniej, zaczęło na nowo układać się życie.

„Pianista”, czyli najbardziej osobisty film reżysera

W 2002 roku powstał film „Pianista”, który opowiada niezwykłą historię znakomitego polskiego pianisty – Władysława Szpilmana. Polański wykorzystał w filmie swoje doświadczenia wojenne. – Pianista to film, który mógłbym nakręcić z zamkniętymi oczami, ponieważ przeżywałem to i to było we mnie wciąż żywe – mówił. Scen zaczerpniętych z życia reżysera jest cała masa. Jest to chociażby, gdy główny bohater stoi samotnie w gettcie wśród rzeczy pozostawionych przez wywiezionych mieszkańców lub scena, gdy tygodniami żywi się tylko ogórkami. Reżyser podkreśla, że łatwiej było mu zrealizować ten film, ze względu na to, że jego akcja dzieje się w Warszawie a nie w Krakowie, gdzie sam przebywał w gettcie. Tytułową rolę zagrał Adrien Brody, który według reżysera był stworzony do tego roli – Kiedy obejrzałem kilka filmów z Adrienem Brodym nie wahałem się ani chwili – oto pianista. Film został nagrodzony Oscarem za reżyserię, główną rolę i scenariusz.

Po ogromnym sukcesie „Pianisty” reżyser nakręcił swój pierwszy film dla dzieci –  „Olivier Twist”.  Jak sam mówi, jest to film, który nakręcił z myślą o swoich dzieciach –  Moje dzieci lubią przychodzić na plan. Wiedzą, co robię, ale rezultat mojej pracy im umyka. Dlatego zacząłem rozglądać się za tematem odpowiednim dla nich, z którym mogłyby się jakoś identyfikować.

Od 2010 roku Polański nakręcił już, między innymi: „Autora Widmo” z Ewanem McGregorem i Piercem Brosnanem,  „Rzeź” oraz  „Wenus w futrze”. Reżyser pozostaje w świetnej formie i kręci znakomite filmy. Wciąż jest jedną z najważniejszych postaci kina światowego formatu, a jego wyjątkowo poruszający życiorys wielokrotnie inspiruje, zarówno innych twórców, jak i jego samego.

Na 2017 rok zaplanowana jest premiera najnowszego filmu Romana Polańskiego „The Dreyfus Affair”, opowiadającego historię Alfreda Dreyfusa, który niesłusznie oskarżony o zdradę stanu został skazany na dożywocie. Na dzień dzisiejszy nie znana jest jednak obsada filmu.