25 listopada, czyli Międzynarodowy Dzień Eliminacji Przemocy wobec Kobiet

17 grudnia 1999 roku Organizacja Narodów Zjednoczonych ustanowiła 25 listopada Międzynarodowym Dniem Eliminacji Przemocy wobec Kobiet. Celem tego działania było zwrócenie uwagi na skalę i konsekwencje wszelkich przejawów przemocy ze względu na płeć, a także zmobilizowanie rządów i społeczeństw do podejmowania konkretnych środków, by temu zjawisku przeciwdziałać.

Według najnowszego raportu Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) prawie 840 milionów kobiet doświadczyło przemocy fizycznej lub seksualnej. To około jedna na trzy kobiety na świecie, nie licząc ofiar przemocy psychicznej czy ekonomicznej. Pomimo skali problemu, tempo w jakim podejmowane są działania prewencyjne jest niezwykle powolne. Dane WHO wykazują, że roczny spadek przemocy w związkach intymnych wynosi zaledwie 0,2 proc. globalnie.

Takie statystyki to nie tylko liczby — to głosy i historie setek milionów kobiet, które żyją w cieniu przemocy, często milcząc z powodu wstydu, braku wsparcia lub obawy przed eskalacją agresji. Dlatego 25 listopada jest niezbędny, by szerzyć świadomość o wszechobecności problemu.

Historyczne podłoże

Geneza omawianego święta sięga 1960 roku. Wtedy trzy siostry z Dominikany zostały pobite na śmierć za prowadzenie opozycyjnych działań przeciw dyktatorskiemu reżimowi Rafaela Trujillo. Minerva, Maria Teresa i Patria Mirabal, w podziemiach zwane także „motylami”, były jednymi z najbardziej zaangażowanych postaci w planowaniu rewolucyjnego przewrotu na wyspie. Nic zatem dziwnego, że ich zamordowanie, zlecone przez władcę, tylko spotęgowało negatywne emocje wśród opozycji. Zaledwie sześć miesięcy po brutalnej śmierci kobiet, generał Trujillo zginął w zamachu. Dzięki swojej odwadze siostry Mirabal nie tylko przyczyniły się do obalenia terroryzującej naród władzy, ale także stały się symbolem feministycznego oporu. Więcej o losach jednych z najwaleczniejszych kobiet w historii można dowiedzieć się z książki Czas motyli Julii Alvarez lub z filmu Motyle Mariano Barrosso.

W kwestii uznania 25 listopada za międzynarodowy dzień znaczący wkład miały działaczki z Latin American and Caribbean Feminist Encuentros. W 1981 roku aktywistki zainicjowały ustanowienie tego dnia jako czasu podniesienia świadomości o przemocy wobec kobiet. Dopiero 18 lat później Zgromadzenie Ogólne ONZ przyjęło oficjalną rezolucję ustanawiającą święto.

Jak edukacja może pomóc przeciwdziałać przemocy?

Edukacja odgrywa kluczową rolę w przeciwdziałaniu przemocy, ponieważ kształtuje postawy i normy społeczne już od najmłodszych lat. Uczy szacunku, równości oraz rozpoznawania granic i różnych form przemocy, co zmniejsza społeczną akceptację agresji i zachowań dominujących. Dlatego tak istotne jest, aby instytucje edukacyjne kładły silny nacisk na rozwijanie u młodzieży umiejętności takich jak nazywanie przemocy, reagowanie na nią oraz rozumienie znaczenia zgody i odpowiedzialności w relacjach. Jednocześnie szkoły powinny wzmacniać poczucie bezpieczeństwa u dziewczynek i kobiet, budując świadomość ich praw.

Poza instytucjami szkolnymi istnieje wiele inicjatyw społecznych, dzięki którym ludzie w każdym wieku mogą aktywnie angażować się w przeciwdziałanie przemocy ze względu na płeć.

Kampanie społeczne

16 Dni Akcji Przeciw Przemocy ze względu na Płeć to najgłośniejsze, międzynarodowe wydarzenie realizowane w okresie od Międzynarodowego Dnia Eliminacji Przemocy wobec Kobiet (25 listopada) do Międzynarodowego Dnia Praw Człowieka (10 grudnia). Daty te nie są przypadkowe – mają podkreślać problem przemocy wobec kobiet jako akt łamania praw człowieka. W ciągu tych kilkunastu dni kampania stawia na podniesienie świadomości o inwazyjnym charakterze wszelkich przejawów przemocy, szerzenie wiedzy o sposobach pomocy ofiarom, rozwój lokalnych inicjatyw wspierających przeciwdziałanie przemocy, a także nakłanianie władz, aby podejmowały odgórne działania. Szczególną uwagę poświęca się lokalnym przedsięwzięciom – to ich organizatorzy wybierają co roku nowy temat przewodni kampanii. W tym roku, za zatwierdzeniem UN Women, hasło brzmi #NoExcuseForOnlineAbuse i ma zwracać uwagę na przemoc wobec kobiet w sieci.

Kampania zachęca również do powszechnego czynnego udziału. Nawet proste inicjatywy, takie jak organizowanie wykładów, wystaw czy warsztatów dotyczących przemocy wobec kobiet, są cennym wkładem w życie społeczności. Więcej informacji o możliwościach zaangażowania znajdziecie tutaj.

Kolejną akcją o zasięgu światowym, tym razem skierowaną głównie do mężczyzn, jest Kampania Biała Wstążka. Zainicjowana w 1991 roku w Kanadzie, ma zachęcać do dyskusji na temat przemocy wobec kobiet oraz wspierać organizacje działające na rzecz praw kobiet. Mężczyźni noszący białe wstążeczki przypięte do piersi okazują solidarność z ofiarami oraz deklarują, że sami nie będą oprawcami, bądź biernymi świadkami.

Jak skutecznie pomóc ofiarom przemocy?

Okazywanie wsparcia osobom doświadczającym przemocy wymaga przede wszystkim szczególnej uważności, zrozumienia oraz stworzenia bezpiecznej przestrzeni, w której ofiara może mówić bez poczucia presji lub bycia ocenianą. Kluczowe jest wysłuchanie jej historii, potwierdzenie, że przemoc nigdy nie jest winą ofiary, oraz przekazanie informacji o możliwych formach pomocy – zarówno psychologicznej, jak i prawnej. Ważna jest także praktyczna pomoc: towarzyszenie w kontaktach ze specjalistami, wspólne ustalenie planu bezpieczeństwa czy nawet wsparcie w dotarciu do instytucji oferujących pomoc.

W Polsce działa wiele inicjatyw i organizacji, które realnie wspierają kobiety w sytuacjach kryzysowych. Do najważniejszych należą:

• Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie „Niebieska Linia” – oferuje telefon interwencyjny i konsultacje psychologiczne;
• Centrum Praw Kobiet – zapewnia pomoc prawną, psychologiczną oraz schronienie;
• Fundacja Feminoteka – prowadzi telefon przeciwprzemocowy oraz udziela bezpłatnego wsparcia prawnego, psychologicznego i terapeutycznego.

Wspierając ofiary, nie tylko pomagamy poszczególnym osobom wydostać się z sytuacji zagrożenia, ale również wzmacniamy społeczną solidarność i przełamujemy tabu milczenia, które przez lata utrwala cykle przemocy.