Tadeusz Różewicz – życie i twórczość

Polski poeta, scenarzysta, dramaturg, prozaik. Jeden z najwybitniejszych poetów pokolenia kolumbów. Tadeusz Różewicz.

Tadeusz Różewicz urodził się 9 października 1921 roku w Radomsku. Jego mama – Stefania była Żydówką i zajmowała się domem. Ojciec – Władysław, był urzędnikiem sądowym. Tadeusz w młodości był niezwykle związany z literaturą. W świat książek wprowadzał go jego starszy brat, Janusz, który również pisał poezję. Edukacja szła mu pomyślnie, jednak druga wojna światowa skomplikowała życie rodziny Różewiczów. 

W 1944 roku ukochany brat Tadeusza  został rozstrzelany przez Niemców za działalność konspiracyjną. Bardzo dotkliwie przeżyła to mama Różewicza, co poeta opisał później w książce „Matka odchodzi”. Tadeusz, tak jak jego starszy brat, również brał udział w walkach. Mimo tego nie przestał tworzyć poezji. Za debiut literacki Różewicza uznaje się „Echa Leśne”, które napisał w 1944 roku. Była to książka przeznaczona towarzyszom z Armii Krajowej. 

To, jak wielkie piętno wojna odcisnęła w poecie, widoczne jest w jego poezji. Jednym z najsłynniejszych wierszy Różewicza jest „Ocalony”. Utwór ten powstał po wojnie i opisuje odwrócenie wartości, które dokonało się w jej wyniku. Artysta nie może pogodzić się z tym, jak wojna wpłynęła na pojmowanie ludzkiego życia. Pisze o tym, że człowieka można zabić tak łatwo, jak zwierzę. Mówi o dehumanizacji i rozważa, jak przystosować się do życia w powojennej rzeczywistości. Jak żyć, kiedy widziało się tak wiele, mając w świadomości te wszystkie okropieństwa.

Powojenna twórczość Różewicza opiewa w tragizm i samotność. W utworach poety wybrzmiewa także brak zrozumienia dla tego, co stało się w trakcie wojny. Zagubienie. Jednak pomimo tych wszystkich emocji Różewicz bardzo trafnie opisuje istotę życia. Niezwykle celnie dobiera słowa, co powoduje, że trafia w swoich tekstach w „sedno sprawy”. Tak jest na przykład w wierszu „Czas na mnie”, w którym poeta w kilku linijkach zamyka całe ludzkie życie. Opisuje jego kruchość, ulotność.

Czas na mnie
czas nagli
co ze sobą zabrać
na tamten brzeg
nic
więc to już
wszystko
mamo
tak synku
to już wszystko
a więc to tylko tyle
tylko tyle
więc to jest całe życie
tak całe życie

W wierszu występuje postać matki. Warto powiedzieć o tym, że sam Różewicz był niezwykle związany ze swoją mamą. To, jaką czułością ją darzył, pokazuje w tomiku „Matka odchodzi”. Został on wydany w 1999 roku. Ta cienka książka opowiada o życiu Stefanii Różewicz, jej losach. Poeta wspomina w niej także swojego ojca. Artysta przelał na kartki całą miłość i troskę do swoich rodziców, a w szczególności mamy, której towarzyszył aż do śmierci. Przez lata przeżywał ją bardzo dotkliwie.  Z tegoż tomiku pochodzi między innymi wiersz „***”.

Przedzierałem się przez ten sen

ciężko

do przebudzenia

w strumieniach ciepłych

łez słów

szła do mnie matka

Nie bój się jesteś w ziemi mówiłem

nikt ci już krzywdy nie zrobi nie zrani nie dotknie

matka z tamtym strachem

tuliła się do mnie

nie bój się jesteś w ziemi

jesteś we mnie nikt cię nie dotknie

nie poniży nie zrani

przedzierałem się przez ten sen ciężko

przede mną stał Cień

W poezji funkcjonuje tak zwany styl Różewiczowski. Polega on na wyzbyciu się w twórczości niepotrzebnych metafor oraz innych środków stylistycznych. W utworach samego Tadeusza Różewicza dostrzec można z jaką oszczędnością używa on środków stylistycznych. Jego wiersze często nie zawierają także znaków interpunkcyjnych. W odniesieniu do twórczości Różewicza mówi się o ascetycznej formie jego wierszy. Jest jednak w tej prostocie piękno. Tadeusz Różewicz jest autorem poematów, opowiadań, dramatów i scenariuszy. Dzięki swojemu talentowi zdobywał liczne nagrody literackie, w tym Nagrodę Literacką Nike. Wydaje mi się jednak, że żaden opis jego twórczości nie jest w stanie oddać niezwykłej aury, która otacza utwory Różewicza. Trzeba je po prostu czytać i doświadczać samemu. Jest to niesamowicie złożona postać polskiej literatury, której twórczość powinna być znana i propagowana.